دکتر حمیدرضا باقری در مصاحبه با روابط عمومی مجتمع آموزشی نیکوکاری رعد:

بهداشت دهان و دندان، حلقه گمشده توانبخشی

بهداشت و سلامت دهان و دندان در تمام کشورها از اهمیت به سزایی برخوردار است. زیرا نداشتن سلامتی دهان و دندان، هم به تنهایی سبب بروز مشکلات می‌شود و هم باعث می‌شود تا سایر اعضای بدن دچار بیماری و چالش شوند. جامعه معلولان نیز از این قاعده مستثنی نیستند و جهت داشتن جامعه‌ای با مشکلات کمتر، نیازمند تسهیلات و برنامه‌ریزی در حوزه بهداشت دهان و دندان هستیم.
به مناسبت روز جهانی دندانپزشک، با مدیر یکی از مراکزی که جهت رفع مشکلات دهان و دندان افراد دارای معلولیت خدمات ارائه می‌دهد صحبت کرده‌ایم: مدیر کلینیک توانبخشی و دندانپزشکی تاف که مدتی است در تهران جهت درمان بیماری‌های دهان و دندان معلولین شروع به فعالیت کرده. با مدیریت این مرکز، دکتر حمیدرضا باقری در مورد نحوه تاسیس و خدمات این کلینیک و اصول بهداشتی توان یابان مصاحبه‌ کرده‌ایم.

طیبه سیادت‌زاده- روابط عمومی مجتمع آموزشی نیکوکاری رعد

• ایده تاسیس دندانپزشکی مخصوص معلولین از کجا به ذهن شما رسید؟

همسر من متخصص توانبخشی هستند و خود من هم دندانپزشک، از بهزیستی به ما پیشنهاد دادند با توجه به این ترکیب تخصصی، مرکز توانبخشی مربوط به بلع و دهان و دندان را با توجه به دستورالعملی که به تازگی از سوی بهزیستی صادر شده بود تاسیس کنید.

• از چه سالی کار را آغاز کردید؟

از سال ۹۳ مرکز به صورت رسمی فعالیت خود را شروع کرد.

• در شروع کار با چه مشکلاتی مواجه شدید؟

باید فضای مناسبی برای افرادی که قرار بود برای آنها کار کنیم تهیه می‌کردیم که از لحاظ دسترسی و مرکز شهر بودن و مناسب‌سازی مشکل نداشته باشد. تجهیز مرکز هم سختی‌هایی داشت و از همه سخت‌تر، گرفتن مجوزهای لازم برای فعالیت‌های مختلفی بود که می‌خواستیم در مرکز انجام دهیم. باید وسایل و تجهیزات دندانپزشکی و توانبخشی را تهیه می‌کردیم که خودش هزینه‌های مالی زیادی به همراه داشت.

• در اوایل کار چه طور خدماتی ارائه می دادید؟

در ابتدا شروع کردیم به جذب کسانی که با دندانپزشکی عادی می‌توانستند خدمات بگیرند. تعدادی پزشک می‎آمدند و به این عزیزان خدمات ارائه می‌دادند.

• بهزیستی برای اجرایی شدن برنامه با شما همکاری کرد؟

در واقع پروسه تاسیس و نظارت از وظایف بهزیستی است. برای اداره چنین مرکزی اگر حمایت بهزیستی در ابتدای کار نبود کار برای ما سخت می‌شد. قرار دادن یک ردیف بودجه برای سلامت دهان و دندان معلولین، کار مهم دیگری بود که بهزیستی با همکاری وزارت رفاه انجام داد. این کمک‌هزینه و تخصیص یارانه درمان برای معلولین قطعاً می‌تواند به ارتقاء سلامت آن‌ها کمک کند.

• در حال حاضر چه امکاناتی برای مراجعین فراهم شده؟

مدتی بعد از شروع کار دیدیم خیلی از افراد مراجعه کننده، مشکلات جسمی و ذهنی و روانی خاصی دارند که امکان دریافت خدمات دندانپزشکی به حالت معمول را ندارند. مثلاً صدای فضا برای آن‌ها استرس‌آور بود یا بعضی حرکات غیر ارادی داشتند، ما نمی‌توانستیم با آن‌ها کار کنیم و باید تحت بی‌هوشی خدمات می‌گرفتند. ما هم مجوز بی‌هوشی گرفتیم و هم مجوز دستگاه پانورکس (عکسبرداری از فک و دندان) که خیلی ضروری بود. الان در این زمینه می‌توانیم خدمات مختلفی ارائه بدهیم. همچنین مرکز تاف اولین بار توانست خدمات پروتز و ایمپلنت را برای افراد کم‎توان ذهنی با مشورت جراح فک و صورت راه‌اندازی کند.

• ارائه خدمات دندان‌پزشکی به افراد دارای معلولیت چه تفاوت‌هایی با دندانپزشکی افراد دیگر دارد؟

در واقع تکنیک دندان‌پزشکی برای افرادی که مشکلاتی دارند با دیگران خیلی متفاوت نیست. فقط مقداری آشنایی پزشک درباره معلولیت و این‌که بتواند با صبر و حوصله خدمات ارائه دهد اهمیت دارد. وقتی یک فرد کم‌توان ذهنی که مراجعه می‌کند می‌تواند دندان‌پزشکی را بپذیرد اما بایدخوب و صبورانه با او رفتار شود. یا فردی که مشکل شنوایی دارد و از طریق لب‌خوانی ارتباط برقرار می‌کند، پزشک باید ماسکی را که جلوی دهانش هست بردارد تا بتواند حرف بزند و ارتباط برقرار کند.

• پس آموزش دادن پزشکان بسیار مهم است.

بله، پزشک باید نحوه برقراری ارتباط با افرادی را که مشکلات درک و رفتار دارند بلد باشد. در این کار، باید به کمک به این افراد علاقه‌مند بود. گاهی لازم است یک دندان‌پزشک برای این کار کلاس‌هایی را طی کند. من فکر می‎‎‎‎‎‎‎‎کنم این رسالتی برای ما و بهزیستی و دانشکده دندان‌پزشکی است که توانبخشی دندانپزشکی برای توانیابان را به دانشجویان دندان‌پزشکی آموزش بدهیم.

• حوزه فعالیت شما فقط تهران است یا شهرهای دیگر را هم پوشش می‌دهید؟

مرکز فعالیت ما تهران است اما از استان‌های دیگر هم به مرکز مراجعه می‌کنند. با توجه به تجربه و تخصص مرکز، هزینه‌ها در مقایسه با جاهای دیگر بسیار پایین‌تر است. چون هزینه‌ها توسط بهزیستی کشور ابلاغ شده و معقول است. همین باعث شده معلولین استقبال کنند و به ما مراجعه کنند. امیدواریم از این مراکز در بقیه نقاط کشور هم راه‌اندازی شود، اما این کار پرزحمتی است و هزینه زیادی می‌طلبد و پشتوانه قوی باید وجود داشته باشد. اگر حمایت خوبی از طرف مسوولان و نیکوکاران نداشته باشید خسته خواهید شد.

• در حال حاضر چه تعداد پزشک و با چه تخصص‎هایی در مرکز تاف فعالیت می‌کنند؟

۱۵ دندان‌پزشک در مرکز کار می‌کنند. متخصص عصب‌کشی، پروتز، جراح فک و صورت، متخصص اطفال و دندان‌پزشک عمومی. هم‌چنین تیم بی‌هوشی،متخصص بی‌هوشی،تکنسین بی‌هوشی و پرستار که در اتاق عمل خدمات تحت بی‌هوشی را ارائه می‌دهند.

• آیا این بازار کار می‌تواند برای سایر همکاران شما هم جذاب باشد؟

کار با افراد خاص، هم تخصص و هم تعهد می‌خواهد. تیمی که می‌خواهد در این کار سرمایه‌گذاری کند باید علاقه‌مند و صبور باشد. با توجه به مسئولیتی که این کار دارد، همکاران ما خیلی تمایل برای ورود به این حوزه و راه‌اندازی مرکز مشابه نشان نمی‌دهند.

• درمان نشدن مشکلات دهان و دندان برای فرد دارای معلولیت باعث ایجاد خطرات بیشتری نسبت به افراد غیرمعلول می‌شود؟

سلامت دهان و دندان، ارتباط معناداری با سلامت فرد دارد. قطعاً اگر شما دندان را درمان نکنید، درد باعث می‌شود فرد نتواند غذا بخورد و آرامش خود و خانواده‌اش به هم می‌ریزد و نمی‌تواند از زندگی لذت ببرد. کسانی که مشکل درکی دارند و نمی‌توانند ارتباط برقرار کنند، وجود مشکل در غذا خوردن باعث ضعف عمومی آن‌ها می‌شود. خیلی از مرگ و میرها در مراکز شبانه‌روزی یا مراکز نگهداری افراد با مشکلات شدید، به خاطر بیماری دهان و دندان است. خیلی از دندان‌دردها باعث اختلال بلع می‌شود و فرد نمی‌تواند خوب غذا بخورد و غذا به جای معده به ریه می‌رود و فرد دچار عفونت ریه می‌شود. بعضی داروهایی مصرف می‌کنند که عوارض دهان و دندان ایجاد می‌کند و باعث پوسیدگی و التهاب می‌شود. در بعضی از سندروم ها مثل سندروم دان، تنفس دهانی وجود دارد که این برای فرد، مشکل دهان و دندان ایجاد می‌کند. با توجه به نوع معلولیت و شرایط اجتماعی و خانوادگی، بیماری دهان و دندان متغیر خواهد بود.

• توصیه‌های بهداشتی دهان و دندان که افراد دارای معلولیت باید رعایت کنند چیست؟

شما برای این‌که سلامتی داشته باشید باید سلامت دهان و دندان داشته باشید. با دندان سالم، شما هم زیبایی دارید و هم می‌توانید خوب غذا بخورید و خوب ارتباط برقرار کنید، لبخند زیبا هم که برازنده هر فرد است به شما اعتماد به نفس می‌دهد. با رعایت حداقل کارها می‌شود مشکلات را کم کرد و هم به سلامتی خود کمک کرد و هم بار مالی اضافه را از دوش خانواده، دولت و سیستم درمانی برداشت. ما برای رفع مشکل دهان و دندان، چند توصیه ساده داریم: خوب مسواک زدن، استفاده مناسب از نخ دندان و تغذیه سالم.

• آیا در این موارد فرهنگ‌سازی و آموزش اتفاق افتاده؟

ما باید با کمک انجمن‌های معلولین، روش درست مسواک زدن را به افراد آموزش بدهیم. برای افراد با نیاز خاص، ممکن است مسواک زدن به روال عادی مشکل باشد. این‌جا خانواده‌ها و موسسه‌ها باید آموزش بدهند که توانیابان چطور باید بهداشت را رعایت کنند.

• با مراکز خیریه حوزه معلولین چه همکاری‌هایی میتوانید داشته باشید؟

در دنیا دندانپزشکی برای افراد دارای شرایط خاص فقط هنگامی موفق بوده که سیستم‎های حمایتی خوب و سیاست‌گذاری‌های مناسب، در کنار خیرین و بیمه‎ها به کمک بیایند. قطعاً ورود خیریه‌ها و موسسه‎های تخصصی معلولین، نقش بسیار مهمی خواهد داشت. سلامت دهان و دندان معلولین، حلقه گمشده توانبخشی بود. قطعاً موسسه‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد می‌توانند در شناساندن اهمیت این موضوع موثر باشند.

• برنامه‌های امسال مرکز شما چیست؟

در سال جدید برنامه داریم با جذب کمک‌های مالی، از خانواده‌های کم‎بضاعت که مشکل دهان و دندان دارند حمایت جدی به عمل آوریم. این هدف به نتیجه نمی‌رسد مگر این‌که ما خیرین فهیم و سیستم حمایتی کارآمدی همراه خود داشته باشیم.