نابینایان، چشم انتظار نظام حمایتی

سازمان آموزشی، علمی، فرهنگی ملل متحد(یونسکو) و شورای جهانی نابینایان در 1950 میلادی در جلسه ای مشترک، قانون «عصای سفید» را تصویب کرد و 15 اکتبر را روز جهانی «عصای سفید» نام نهاد. در این قانون همه حقوق اجتماعی فرد نابینا به عنوان عضوی از یک جامعه متمدن انعکاس یافته است و با هدف ﺗﻮﺟﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ حل ﻣﺸﮑل این قشر و اﯾﺠﺎد ﻣﺤﯿﻂ ﻫﺎی ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن از ﻋﺼﺎی ﺳﻔﯿﺪ، برگزار می شود.

عصای سفید از زمان جنگ جهانی اول به عنوان یک نماد خاص برای نابینایان در جامعه بین المللی شناخته شد. هر چند استفاده از آن به شکل امروزی به 1921 میلادی باز می گردد. زمانی که «جیمز بیگز» عکاس اهل بریستول انگلیس بر اثر یک سانحه، بینایی خود را از دست داد و برای در امان بودن از خطر وسایل نقلیه از عصایی به رنگ سفید که به راحتی برای همگان قابل مشاهده بود، استفاده کرد.

همچنین خط «بریل» مقدار زیادی از مشکل های نابینایان را برطرف کرد. این خط نخستین بار به وسیله «لویی بریل» اختراع شد که در واقع شامل نقاط برجسته با شکل های منظم روی مقوای نازک می شود که نابینایان با لمس آن قادر به درک عبارت ها و خواندن خواهند بود. بریل که در سه سالگی بینایی خود را از دست داده بود، در 1818 میلادی به همراه دوستان خود موسسه ملی نابینایان جوان پاریس را تاسیس کرد.

ایران نیز در این میان تلاش های فراوانی برای حمایت از نابینایان انجام داده است و در این زمینه برای نخستین بار در 1299 خورشیدی به تعلیم و تربیت دانش آموزان نابینا با جذب پنج دانش آموز در مدرسه ای در تبریز پرداخت که به وسیله «پاستور ارنست کریستوفل» آلمانی توسعه یافت و تا 1319 مشغول ارایه خدمات آموزش و تربیت حرفه ای به نابینایان بود.

کریستوفل آلمانی در سال های بعد به کمک یکی از فرهنگیان اصفهان، خط بریل را به منظور هماهنگی با الفبای فارسی اصلاح و تکمیل کرد. هر چند بعدها نیز در زمینه آموزش نابینایان کارهایی صورت گرفت و آموزشگاه های «رودکی، محمد خیابانی و نرجس» وظیفه آموزش این افراد را بر عهده داشتند و در نهایت گروه آموزشی نابینایان و نیمه بینایان با چهار مقطع پیش دبستانی، ابتدایی، راهنمایی و متوسطه در 1369 خورشیدی تشکیل شد. در طول این سال ها فعالیت های زیادی در زمینه خدمت رسانی به افراد نابینا انجام شده است و این افراد توانسته اند به شرایط بسیار مطلوبی دست پیدا کنند. امروزه شاهد حضور نابینایان در عرصه های مختلف هستیم. هر چند این خدمات باید در زمینه های مختلف بیشتر و بهتر عرضه شود تا این افراد برای زندگی خود با کمترین محدودیت روبرو باشند. همچنین نخستین روزنامه ویژه نابینایان در ایران با عنوان «ایران سپید» با خط بریل تحت پوشش خبرگزاری جمهوری اسلامی منتشر می شود.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت روز جهانی نابینایان با «علی اکبر جمالی» رییس انجمن نابینایان ایران و «هادی نایینی» دانشجوی روشندل دکتری علوم قرآنی به گفت وگو پرداخته است.

- متن گفت وگوی ایرنا را در ادامه می خوانیم:

مهمترین مشکلی که نابینایان با آن روبرو هستند، چیست؟
**جمالی: نابینایان در حوزه های مختلف مشکل های مختلفی دارند که مهمترین و اساسی ترین آن اشتغال است زیرا آنها به سبب آموزش ندیدن در مهارت های فنی و حرفه ای، نمی توانند در حوزه های مختلف مهارت کسب کنند و این امر تاثیر مستقیمی در اشتغال آنان دارد. یکی دیگر از مشکل هایی که نابینایان و به صورت کلی تمام معلولان با آن روبرو هستند، اصلاح نشدن قانون حمایت از معلولان به شمار می رود. این مهم با وجود تصویب هیات دولت هنوز به تصویب مجلس شورای اسلامی نرسیده و امید است تا نمایندگان مجلس به آن رای مثبت دهند زیرا بر پایه این قانون، دولت ها، وزارتخانه ها و نهادها موظف می شوند که خدمات آموزشی، اجتماعی و ... به معلولان ارایه کنند.

**نایینی: بیشتر مشکل نابینایان در تحصیل به دلیل آن است که آنها نمی توانند از امکاناتی که برای دانش آموزان و دانشجویان بینا وجود دارد، استفاده کنند به ویژه اینکه هر روز و به واسطه پیشرفت علم و دستیابی به امکانات بهتر، شرایط متفاوتی در علم آموزی به وجود می آید و نرم افزارهای جدید وارد عرصه تحصیل می شود که امکان استفاده از آن برای نابینایان وجود ندارد اما با این وجود باید گفت در گذشته تنها یک کتاب برای نابینایان بود اما امروزه نرم افزارهایی وجود دارد که هزاران کتاب را در خود جای می دهند. هر چند جامعه نابینایان هم پیشرفت می کند اما به دلیل مسایل مختلف این پیشرفت قابل مقایسه با جامعه بینا نیست. همچین در تحصیل نابینایان محدودیت هایی وجود دارد و آنها نمی توانند در همه رشته ها تحصیل کنند و تنها رشته های علوم انسانی به پذیرش آنان می پردازد و تنها در سال های اخیر رشته کامپیوتر به آن افزوده شده است.

***ایرنا: شاید بتوان بارزترین مشکل نابینایان را عبور و مرور آنان دانست، در این زمینه چه مشکل هایی برای این قشر وجود دارد؟
**نایینی: نابینایان از این لحاظ با مشکل های زیادی روبرو هستند. هر چند با اضافه کردن تبصره ای در قانون راهنمایی و رانندگی، همه رانندگان موظف هستند با دیدن عصای سفید توقف کنند و حق تقدم را به نابینایان دهند که این تبصره از همین ماه اجرایی می شود. در زمینه خدمات شهری و مناسب سازی رفت و آمد نابینایان هم کارهایی انجام شده است اما این انتظار وجود دارد که خدمات بهتری صورت پذیرد.

**نایینی: در سطح شهر به ویژه در معابر اصلی برای رفاه حال آنها تلاش های خوبی انجام گرفته برای نمونه در پیاده روها محل رفت و آمد ویژه نابینایان ایجاد شده اما در معابر دور از شهر شرایط برای نابینایان سخت است. همچنین معضل هایی مانند عبور و مرور موتور سیکلت ها و حضور دست فروشان در پیاده روها باعث به وجود آمدن مشکل هایی برای نابینایان می شود.

***ایرنا: نابینایان از دولت و مسوولان مربوطه چه انتظاری دارند؟
**جمالی: دولت و مسوولان باید یک نوع تغییر نگرش مثبت نسبت به افراد نابینا داشته باشند و تمام نهادها در برنامه های خود قشر نابینا را در نظر بگیرند. البته در ارتباط با این قشر کارهایی انجام گرفته اما همه این امکانات مقدار کمی از نیازها آنها را فراهم کرده است به همین سبب باید امکانات بیشتری در زمینه خدمات فرهنگی برای نابینایان ایجاد کرد. همچنین دولت و افراد نیکوکار می توانند با کمک هایی که به «انجمن نابینایان ایران» می کنند، پاسخ گوی بخشی از مشکل های آنان باشند.

**نایینی: نابینایان انتظار دارند برای آنها امکاناتی ایجاد شود که بتوانند با دیگر افراد جامعه هم سطح شوند و برابری کنند. نباید امتیازهای ویژه ای به نابینایان تنها به دلیل اینکه معلول هستند، داده شود زیرا تنها تفاوت نابینا با دیگر افراد این است که نمی تواند ببیند. از این رو مسوولان باید سطح امکانات را برای آنان با افراد دیگر برابر کنند که این امکانات می تواند در حوزه اجتماعی، تحصیلی و ... باشد.

***ایرنا: با توجه به تاثیری گذاری رسانه ها در سطح جامعه، چه کارکردی در ارتباط با نابینایان می توانند داشته باشند؟
**جمالی: با تلاش های انجمن نابینایان ایران در رادیو تهران برنامه ای 30 دقیقه ای در هفته ویژه نابینایان پخش می شود که هدف و انگیزه این برنامه ایجاد تغییر نگرش در بحث توانمندی ها و نیازهای افراد نابینا است تا مردم با مسایل و مشکل آنها آشنا شوند. انتظار می رود که شبکه های مختلف با زمان های بیشتری در اختیار این قشر قرار گیرد تا یک نوع تغییر نگرش نسبت به این افراد در جامعه به وقوع بپیوندد.

**نایینی: رسانه ها نباید تنها به روز جهانی نابینایان و شعارهای آن روز اکتفا کنند و چند نابینا را که در زمینه هایی موفق بوده اند، به عنوان یک انسان ایده آل به مردم معرفی کنند و بگویند که «معلولیت محرومیت نمی آورد» زیرا این مسایل تا میزانی غیرواقعی است. البته نمی توان گفت که این چنین افرادی وجود ندارد اما در جامعه، نابینایان دیگری هم حضور دارند. اینکه بخواهیم نابینا را یک ایده آل جلوه دهیم، ناخوشایند است زیرا نابینا همان طور که می تواند بسیار موفق باشد به همان نسبت هم امکان دارد که نتواند برای جامعه مفید باشد.

منبع : ایرنا