بیش از ۲۲ هزار معلول در استان قم تحت حمایت بهزیستی هستند این آمار بیش از ۶ درصد آمار کل معلولان کشور است و از این منظر استان قم تقریباً در رتبه‌های میانی معلولیت در کشور است؛ این معلولیت‌ها هر ساله میلیاردها تومان هزینه روی دست دولت می‌گذارد در صورتی که با صرف بخشی از این هزینه‌ها در پیشگیری از معلولیت می‌توان علاوه بر کاهش آمار معلولیت در کشور از تبعات گران باری که معلولیت برای افراد و جامعه به همراه دارد جلوگیری کرد.
به گفته مدیرکل بهزیستی استان قم بیش از ۴۵ تا ۵۰ درصد معلولیت‌ها منشأ و ریشه ژنتیکی داشته و قابل پیشگیری است؛ بیماری ژنتیکی در کشورها و مناطق مختلف تنوع گسترده‌ای داشته و در کشور ما نیز به علت ازدواج‌های فامیلی، معلولیت‌های ناشی از بیماری ژنتیکی، از شیوع بالایی برخوردار است.
به این طریق با فاصله چند دهه از کشورهای توسعه یافته حدود ۱۰ سالی می‌شود که آزمایش‌های ژنتیکی در ایران نیز مطرح شده است که می‌توان با توجه به وسیله آن از ۵۰ درصد معلولیت‌ها جلوگیری کرد، آن طور که رضا سلیقه گفته است در برنامه ششم توسعه انجام مشاوره‌های پیش از ازدواج الزامی اعلام شده است که در انجام این مشاوره‌ها زوج‌هایی که نیاز به آزمایش ژنتیک دارند شناسایی می‌شوند.
به گفته وی همه زوج‌ها نیاز به انجام آزمایش‌های ژنتیکی ندارد و با بررسی شجره خانواده‌ها الزام بخش بودن این آزمایش‌ها مشخص می‌شود و شاید حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد زوجین نیاز به انجام این آزمایش‌های داشته باشند.
سلیقه ادامه داد: معمولاً در مواردی همچون ازدواج فامیلی، بارداری در سن بالای ۳۵ سال، خانواده‌های با سابقه افراد مبتلا به عقب ماندگی ذهنی، ناشنوایی، نابینایی، بیماری‌های متابولیک، اختلالات عصبی عضلانی و نقایص مادرزادی زوجین به مراکز انجام آزمایش ژنتیک ارجاع داده می‌شوند.
بهترین زمان برای انجام مشاوره ژنتیک قبل از ازدواج است
مدیرکل بهزیستی استان قم معتقد است که بهترین زمان برای انجام مشاوره ژنتیک قبل از ازدواج است، در واقع مشاوره ژنتیک نوعی مشاوره پزشکی در خصوص آگاهی دادن به خانواده برای شناخت عوامل معلولیت زا و پیشگیری از آن‌ها با هدف داشتن نسلی سالم در آینده است.
این در حالی است که هزینه‌های بالای آزمایش‌های ژنتیکی در سال‌های گذشته عامل بازدارنده‌ای بود که بسیاری از زوجین به همین دلیل از انجام آن سرباز می‌زدند.
به گفته سلیقه در برنامه ششم توسعه برای هزینه‌های آزمایش‌های ژنتیک برای ازدواج‌های پرخطر چاره‌اندیشی شده است به صورتی که ۱۰ درصد هزینه طلاق افزایش داده شده و این مابه تفاوت هزینه دریافت شده در طلاق به منظور هزینه مشاوره خانواده‌هایی که لازم است آزمایش ژنتیک انجام دهند و تمکن مالی ندارند صرف شده و به صورت یارانه پرداخت می‌شود.
به گفته وی علاوه بر این بهزیستی استان قم نیز طرح‌های حمایتی ویژه‌ای در این راستا از زوجین به عمل آورده است از جمله اینکه در پرداخت حق ویزیت و انجام آزمایش‌ها به زوجینی که بضاعت مالی ندارند کمک هزینه پرداخت می‌شود که در این رابطه سال گذشته ۱۵۰ میلیون تومان با آزمایشگاه‌ها قرارداد امضا شد.
فعالیت ۷ مرکز مشاوره ژنتیک در قم
سلیقه اعتقاد دارد که اساساً در سال‌های اخیر توسعه برنامه‌های غربالگری و پیشگیری به عنوان یکی از هدف‌های اصلی بهزیستی مطرح شده است تا به این طریق علاوه بر کاهش آمار بسیاری از معلولیت‌ها هزینه‌ای که بهزیستی باید برای حمایت از معلولان پرداخت کند کمتر شده و در عوض صرف پیشگیری از معلولیت‌ها می‌شود.
وی کاهش محسوس مبتلایان به سندوم داون را از جمله نتایج همین طرح‌های پیشگیری ارزیابی کرد و ادامه داد: این مسئله باید در همه جامعه تسری پیدا کند و این فرهنگ که پیشگیری از درمان بهتر است مورد توجه قرار گیرد.
به گفته سلیقه در حال حاضر ۷ مرکز مشاوره ژنتیک در استان قم فعال است که یک مرکز دولتی و ۶ مرکز دیگر به صورت غیردولتی فعالیت می‌کنند و زوجین می‌توانند با مراجعه به آن‌ها و انجام آزمایش از وجود یا عدم وجود زمینه‌های معلولیت اطلاع حاصل کنند.
آن طور که مدیرکل بهزیستی استان قم می‌گوید، پیشگیری از معلولیت‌ها حتی به سال‌های پیش از ازدواج نیز مربوط می‌شود و بر این اساس آموزش‌های پیشگیرانه از معلولیت‌ها در دستور کار بهزیستی قرار گرفته است به طوری که در کلاس دهم و یازدهم به خصوص مدارس دخترانه مربی‌های آموزش دیده بهزیستی اعزام شده و افرادی که در موقعیت پرخطر هستند و در خانواده‌های آن‌ها سابقه معلولیت وجود دارد را شناسایی و به مراکز مشاوره ژنتیک ارجاع داده می‌دهند تا هنگام ازدواج بتوانند ازدواج کم خطرتری داشته باشند.
وی این اقدامات را وظیفه بهزیستی دانسته که در حوزه پیشگیری از معلولیت‌های با ریشه ژنتیکی ورود کرده است اما معلولیت‌های با عامل سوانح و حوادث نیز نیاز به توجه دارند که بهسازی زیرساخت‌های حمل و نقلی کشور و استان و توجه مردم به آموزش‌های راهنمایی و رانندگی و آموزش‌های ایمنی از جمله ضرورت‌های دیگری است که باید دستگاه‌های مربوطه در آن گام بردارند.