جای خالی طراحی عمومی ویژه معلولان در شهرهای استان قزوین

 آرش صالحی: طبق اعلام سازمان بهزیستی استان ۵۳۰۸ نفر در دیار مینودری محدودیت شنوایی دارند که از این تعداد سه هزار و ۱۵۸نفر مرد و ۲۱۲۰ نفر زن هستند که شهر قزوین با داشتن ۲۱۶۴ ناشنوا مهمترین نقطه جمعیتی ناشنوایان استان و آوج با ۱۶۴ ناشنوا در آخرین رده قرار می گیرد. با توجه به نیاز این افراد به محل زندگی مناسب و آموزش، سازمان بهزیستی تا امروز نزدیک به ۳۳۰۰ واحد مسکونی به معلولان واجد شرایط اعم از افراد ناشنوای واگذار کرده و در حیطه آموزش و تحصیل هم در حال حاضر هزینه تحصیل ۱۱۱ نفر دانشجوی ناشنوا تامین می شود. همچنین در سنین زیر ۲ سال (نوزادان) ۲۲ نفر و زیر ۶ سال ۱۳۲ نفر در استان ناشنوا هستند که ضرورت پیگیری و تقویت طرح های پیشگیری و غربالگری در استان را بیش از گذشته نشان می دهد.

ضمن اینکه لازم است عناصر، مبلمان و فضاهای مختلف شهری در جای جای این کهن دیار بر اساس نیازهای رفتاری، روانی و جسمانی ناشنوایان بازطراحی و ساخته شود تا دیار مینودری بتواند همچون کشورهای پیشرفته دنیا یاری گر معلولان در عرصه تعامل اجتماعی باشد.

اجرای طرح غربالگری برای پیشگیری از معلولیت

مدیرکل بهزیستی استان قزوین، چندی پیش در گفت و گو با خبرنگار مهر از سیاست های نهاد متبوع خود در زمینه پیشگیری از ناشنوایی در استان سخن گفته بود. علیرضا وارثی با بیان اینکه در سال جاری ۹۱۰۰ نفر در طرح غربالگری شرکت کردند، از شناسایی ۲۰ نفر کم شنوا هم خبر داد.

این مسئول ضمن تاکید بر نیاز ناشنوایان به پیدا کردن کار و شغل، اعلام کرد که در سنین بین ۱۸ تا ۴۵ سال تعداد ۲۵۲۹ نفر واجد شرایط اشتغال هستند که از این تعداد ۵۲۰ نفر در ادارات، بنگاه های اقتصادی، شرکت ها و واحدهای صنعتی مشغول به کار شدند.

وارثی به پرداخت ۲۳ درصد از حق بیمه شاغلان معلول و ناشنوا توسط سازمان بهزیستی اشاره کرده و به این وسیله کارفرمایان مختلف را به استفاده از معلولان و ناشنوایان در واحدهای تجاری و صنعتی تشویق کرده بود.

لزوم توجه به نیاز ناشنوایان در طراحی شهری

طراحی عمومی یا جهانی(Universal Design) یکی از گرایش های مهم طراحی در در ۳ حوزه معماری داخلی، معماری منظر و شهرسازی است. گرایشی که از انطباق هر گونه وسیله کاربردی با نیازهای معلولان از جمله ناشنوایان صحبت می کند. یک کارشناس معماری، ساماندهی فضای شهری و معماری برای ناشنوایان را رویکردی اساسی در طراحی معماری می داند و به خبرنگار مهر می گوید: در درجه اول، توجه به درک و شناخت فرد ناشنوا از محیط اطراف، زندگی و فعالیت او در فضای معماری و در درجه دوم با توجه به ویژگی‌ های رفتاری و روانی فرد ناشنوا در فضای معماری در طراحی معماری تاثیر می‌گذارد؛ به این معنا که تغییرات کالبدی و شکلی ایجاد کرده و بر روی عناصر سازنده فضا مانند مصالح و مبلمان اثرگذار است.

سیدمحسن حسینی با بیان اینکه ویژگی‌هایی در ناشنوایان وجود دارد که ایجادکننده احساس نیاز برای تغییر در فضاهای مختلف است، می افزاید: وجود علائم دیداری برای ناشنوایان در اماکن عمومی، دولتی و خصوصی از جمله شاخصه های اساسی طراحی عمومی یا جهانی است که بایستی مورد توجه ویژه قرار گیرد؛ اما متاسفانه تا امروز نه مسکن و شهرسازی، نه شهرداری و نه نظام مهندسی استان هیچ توجهی به این موضوع نکرده اند.

وی با تاکید بر لزوم ایجاد تغییرات در فضاهای مختلف شهری برای راحتی ناشنوایان، ادامه می دهد: ویژگی‌ های کلی یک معماری مناسب برای ناشنوایان با ۴ اصل خوانایی و شفافیت، پذیرندگی و دسترسی، آکوستیک (آواشناسی) و طراحی درون گرا مشخص می شوند که هر کدام ناظر به بخشی از نیازهای جسمی یا روانی ناشنوایان است.

حسینی با اشاره به اصول طراحی در بخش معماری داخلی، می گوید: در این حوزه با ۱۵ اصل شامل شفافیت، خوانایی و حس درک فضا، آکوستیک، ارتعاش، بازتابش، گردشگاه، فضای جمعی، نورپردازی، رنگ، محدوده دیداری، تابلوهای هشدار و خطر، ماجرا، برانگیختگی حواس، طراوت، شادابی و امیدبخشی روبه رو هستیم که اگر حتی یکی از این اصول را در طراحی شهری یا معماری استان قزوین وارد کنیم، شاهد تحول شگرفی در زندگی ناشنوایان مینودری خواهیم بود.

وی به نکات قابل ‌توجه در معماری منظر و شهرسازی برای ناشنوایان هم اشاره و اضافه می کند: ۸ اصل نورپردازی، پیدا کردن راه، گذرگاه و ارتباط با خیابان، آکوستیک، تابلوهای هشدار و خطر، خط چشم، فضای تجمعی، شفافیت و خوانایی که راهگشای طراحی فضای ناشنوایان هستند، اگر در قزوین و شهرهای دیگر استان رعایت شوند، نه تنها ناشنوایان ما مشکلی نخواهند داشت، بلکه سبب ارتقای قزوین به رده شهرهای پیشرفته حامی معلولان و ناشنوایان در جهان می شود.

نادیده گرفته شدن گفتاردرمانی

یک کارشناس گفتار درمانی هم در گفت و گو با مهر، ضمن انتقاد از نادیده گرفته شدن این رشته در مراکز توانبخشی و بهزیستی استان، عنوان می کند: یک تصور غلط این است که گفتار درمانی را شاخه ای از روانشناسی می‌ دانند که با صحبت کردن با مردم به اصلاح اختلالات رفتاری می‌ پردازد. عده ای زیادی از مردم این رشته را محدود به اصلاح کردن اختلالات تلفظ می‌ دانند که این اگرچه باور اشتباهی نیست، اما تنها بخش کوچکی از این رشته را شامل می شود.

معصومه میرکریمی با یادآوری اینکه افرادی که به خدمات گفتار درمانی نیاز دارند، در طیف سنی گسترده ای قرار دارند، می گوید: از یک نوزاد تازه متولد شده نارس تا یک فرد ۹۰ ساله ای که پس از سکته مغزی توانایی صحبت کردن را از دست داده در این محدوده واقع می شوند و مراجعه کم شنوایان یا ناشنوایان به گفتاردرمانگر الزامی است.

وی با ذکر این نکته که اغلب افراد راه ارتباط با افراد ناشنوا را نمی دانند، ادامه می دهد:در برخورد با افراد ناشنوا هم باید آرام و شمرده صحبت کرد و موقع صحبت کردن روی خود را به سمت فرد نگه داشت تا او ‌بتواند با لب خوانی منظور ما را درک کند. صحبت با صدای بلند باعث می شود که او نتواند منظور ما را به ‌خوبی درک کند. چون در این حالت لب خوانی مشکل می شود.

ضرورت بکارگیری ناشنوایان در نهادهای اقتصادی و فرهنگی

جدا از نکات گفته شده، اهمیت دادن به ناشنوایان و ایجاد روحیه اعتماد به نفس در آنها که از طریق اعطای مسئولیت های مهم و اثرگذار ایجاد می شود، یکی از نیازهای اساسی ناشنوایان و معلولان دیار مینونشان است؛ دانش پزشکی و روانشناسی هم ثابت کرده که ناتوانی یک عضو، توانمندشدن اعضای دیگر بدن را به دنبال دارد و هیچ شرکت یا مؤسسه بزرگی در دنیا نیست که از بکارگیری ناشنوایان ناراضی باشد.

ضمن اینکه در استان قزوین تجربه ارزشمندی از بکارگیری معلولان در صنعت وجود دارد که اگر این تجربه به بخش های دیگر اقتصادی و فرهنگی استان منتقل شود، می تواند سبب رشد بیشتر سرزمین بهشت آیین در همه شاخص های انسانی و توسعه روزافزون این دیار کهن شود.

منبع : مهر