ارتقاء حقوق و رفاه معلولان با اتخاذ تدابیر اجرایی کارآمد

 معلولان در زمره بزرگترین اقلیت جهان قرار دارند و در واقع 10 درصد جمعیت جهان با نوعی معلولیت زندگی می کنند که این رقم در حال افزایش است. بنا بر آمار این سازمان جهانی بهداشت اکنون بیش از 600 میلیون تن از ساکنان جهان به علل مختلف جسمی، روانی و اجتماعی دچار ناتوانی و معلولیت هستند که 80 درصد این افراد در کشورهای جهان سوم زندگی می کنند و یک سوم آنان را کودکان تشکیل می دهند. برپایه آمارهای موجود در سازمان بهزیستی ایران حدود 2 درصد جمعیت کشور شامل یک میلیون و 300 تن نیز جزو قشر معلول محسوب می شوند و از این تعداد 35 درصد زن و 65 درصد مرد هستند که این افراد نیازمند دریافت خدمات مختلف توان‌بخشی هستند.

اهمیت توجه به این موضوع سبب شد، مجمع عمومی سازمان ملل متحد در 1992میلادی، سوم دسامبر را به عنوان «روز جهانی معلولان» نامگذاری کند تا در کنار آگاهی رسانی درباره مسایل و مشکلات این قشر، بستر لازم برای حضور مستمر و فعالیت موثرتر آنان در حوزه های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی هموار شود.

به همین مناسبت پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا در گفت وگو با «سیدحسن موسوی چلک» رییس انجمن مددکاری اجتماعی ایران، وضعیت جامعه معلولان و نوع خدمات رسانی به آنان را از زوایای مختلف بررسی کرد.

** قانون جامع حمایت از حقوق معلولان
روز جهانی معلولان در تمامی جوامع به ویژه ایران گرامی داشته می شود زیرا این مساله در قانون اساسی جمهوری اسلامی آمده که در آن بر ساختار نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی، قانون جامع حمایت از حقوق معلولان، کنوانسیون جهانی حقوق معلولان و دیگر اسناد با توجه به حقوق این قشر از جامعه تاکید فراوانی شده است. در قانون جامع حقوق معلولان به عنوان میثاق رسمی در زمینه معلولان مواردی در قالب مواد یا تبصره ها پیش بینی و وظایفی برای دستگاه‌ها و حقوقی برای معلولان تبیین شده است تا اقداماتی در این راستا انجام شود اما با این تفاسیر بسیاری از مفاد قانونی همچنان تحقق نیافته است. در این زمینه سازمان های مختلفی همانند سازمان بهزیستی کشور به عنوان متولی شناخته می شود که به فراخور اقدام هایی در زمینه فراهم آوردن شرایط لازم و بهینه برای معلولان به ثمر نشانده، در این میان بعضی اشکال ها شاید در خود قانون باشد اما قانون جامع به وسیله نهادهای متولی به درستی انجام نشده و حقوق این افراد آنگونه که باید مورد توجه قرار نگرفته است.

** شرایط نامطلوب معلولان کشور به دلیل عدم سیاست گذاری های نامناسب
خدمات به معلولان به دلیل برخی سوء مدیریت ها و نبود سیاستگذاری های مناسب در شرایط مطلوب و رضایت بخشی قرار ندارد. جمعیت این قشر بر پایه آمار به طور میانگین حدود 10 درصد جهان را شامل می شود که این رقم قابل توجهی است. باید فضاهای لازم را برای مشارکت این قشر از جامعه در عرصه های مختلف فراهم آورد. نباید با نگاه نامهربان و ترحم آمیز، اعتماد را از آنان سلب کرد بلکه باید از توانایی ها و ظرفیت های آنها استفاده بهینه صورت گیرد. امروزه با پیشرفت فناوری اطلاعات زمینه و عرصه برای حضور معلولان در عرصه‌های مختلف جامعه بیش از پیش فراهم شده و این فرصتی است تا مشارکت آنان را افزایش داد. نباید فراموش کرد که همکاری در عرصه‌ های مختلف حق معلولان است زیرا آنان نیز شهروندان جامعه محسوب می‌شوند و از حقوق شهروندی یکسان و شاخصه های رفاهی اجتماعی برابر برخوردار هستند که باید دسترسی همسان به فرصت‌ها را برای آنها فراهم کرد. بنابراین مسوولان باید بتوانند با اتخاذ رویکردهای مناسب زمینه حضور این افراد را ایجاد کنند تا آنان به دلیل معلولیت از عرصه‌های اجتماعی طرد نشوند.

** مسوولیت پذیری سازمان ها در برابر معلولان
باید زمینه حضور مسوولان سازمان‌های غیر دولتی فعال در حوزه معلولیت را در تصمیم گیری‌ها و تصمیم سازی‌ها، اجرا و نظارت بر فعالیت‌ها فراهم کرد. همچنین نباید بدون مشارکت معلولان و خواسته‌های منطقی آنان برای این گروه از جامعه تصمیم گرفت. همواره متولیان این حوزه باید به ارایه گزارش از وضعیت اقدامات انجام شده در ایران در حوزه معلولیت، چگونگی اجرای قوانین و مقررات مربوط، چگونگی اجرای وظایف دستگاه‌های مختلف در ایفای وظایف قانونی خود در ارتباط با موضوع معلولیت و معلولان از جمله در ارتباط با آموزش، اشتغال، مناسب سازی محیط ها برای حضور آنان در اماکن عمومی، نقاط قوت، فرصت‌ها و چالش ‌های پیش روی و … بپردازند.

** فراهم آوردن شاخصه های رفاه اجتماعی برای معلولان
شاخصه های رفاه اجتماعی در جامعه معلولان باید در مقایسه با دیگر مردم سنجیده شود تا شفاف تر بتوان در خصوص حقوق و وضعیت معلولان به یافته های گوناگون ست یافت. در مجموع باید این مهم را پذیرفت که افراد معلول دارای حقوق یکسان نسبت به دیگر افراد جامعه هستند و حق برخورداری از توجه بیشتر نسبت به دیگران را دارند و این مساله باید در برنامه‌ریزی و فرهنگ‌سازی مورد توجه قرار گیرد، آن وقت است که معلولان از حقوق انسانی خود بهره مند می شوند.