جامعه تحت پوشش سازمان بهزیستی غالباً افراد کم‌توان جسمی و ذهنی هستند. طبق قانون مصوب سال ۱۳۸۳ دولت موظف است زمینه‌های لازم را برای تأمین حقوق معلولان، فراهم و حمایت‌های لازم را از آنها به عمل آورد اما متاسفانه ضمانت اجرایی قوانین موجود اندر پیچ‌وخم یک کوچه است.
از ۲۵ تیرماه که هفته بهزیستی آغاز شد، فرصتی به وجود آمد تا از محدودیت‌هایی که افراد معلول در جامعه دارند بنویسیم. از بی‌مهری مردم و مسئولین نسبت به این قشر از جامعه تا انواع تبعیض‌ها در برخورداری از امکانات شهری و رفاهی و عدم مناسب‌سازی معابر و موضوعاتی از این دست! اما اشتغال موضوعی است که روح و روان معلولان را به نشانه گرفته و به بزرگ‌ترین دغدغه فعلی آنان تبدیل‌شده است. در شرایط فعلی جامعه، که اکثریت مردم از وضعیت اقتصادی خوبی برخوردار نیستند، جامعه معلولان چگونه گذران زندگی می‌کنند؟ آیا شغل مناسبی برای کسب روزی حلال دارند؟ به‌راستی چه کسی متولی تأمین شغل برای این افراد است؟
جامعه تحت پوشش سازمان بهزیستی غالباً افراد کم‌توان جسمی و ذهنی هستند. طبق قانون مصوب سال ۱۳۸۳ دولت موظف است زمینه‌های لازم را برای تأمین حقوق معلولان، فراهم و حمایت‌های لازم را از آنها به عمل آورد.
منظور از معلول در این قانون به افرادی اطلاق می‌شود که به تشخیص کمیسیون پزشکی سازمان بهزیستی، براثر ضایعه جسمی، ذهنی، روانی یا توأم، اختلال مستمر و قابل‌توجهی در سلامت و کار آیی عمومی وی ایجاد شود، به‌طوری‌که موجب کاهش استقلال فرد در زمینه‌های اجتماعی و اقتصادی شود.
دولت موظف است جهت ایجاد فرصت‌های شغلی برای افراد معلول تسهیلاتی ازجمله، اختصاص حـداقل سه درصد از مجوزهای استخدامی (رسمی، پیمانی، کارگری) دستگاه‌های دولتی و عمومی اعم از وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها، مؤسسات، شرکت‌ها و نهادهای عمومی و انقلابی و دیگر دستگاه‌هایی که از بودجه عمومی کشور استفاده می‌کنند به افراد معلول واجد شرایط اختصاص یابد.
کلیه وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها، مؤسسات و شرکت‌های دولتی و نهادهای عمومی و انقلابی مجازند تا سقف مجوزهای استخدامی سالانه خود، افراد نابینا و ناشنوا و معلولین ضایعات نخاعی واجد شرایط را به‌صورت موردی و بدون برگزاری آزمون استخدامی به‌کارگیرند. در همین راستا نیز، سازمان بهزیستی کشور مجاز است در قالب اعتبارات مصوب خود، صندوق فرصت‌های شغلی معلولان و مددجویان بهزیستی را ایجاد و اساسنامه آن را به تصویب هیات وزیران برساند.
با آنکه قوانین حمایتی خوبی توسط قانون‌گذار دیده و تصویب‌شده اما متأسفانه ضمانت اجرایی این قوانین اندر خم یک کوچه است درحالی‌که اگر این قوانین در سطح جامعه عملیاتی می‌شد و این قشر به‌حق قانونی خود دست می‌یافتند، جامعه معلولان با این حجم از مشکلات بیکاری و به‌تبع آن با مشکلات اقتصادی دست‌به‌گریبان نبودند.
فاصله، از شعار مسئولان تا عمل به قوانین مصوب
غلامحسن خوش‌عقیده، رئیس انجمن نابینایان استان قزوین : قانون حمایت از شغل معلولان در قالب ۳۷ ماده تصویب شده ولی مسئولین هیچ‌یک از مصوبات آن را اجرا نمی‌کنند. درصورتی‌که سه درصد ادارات می‌توانند از ظرفیت معلولان استفاده کنند اما در وهله عمل می‌بینیم که مشکلات متعددی بر راه اجرای این قوانین وجود دارد.
وی گفت: در حال حاضر شاید بهترین شرایطی که می‌تواند برای معلولان ایجاد شغل نماید تعاونی‌های تولیدی_توزیعی است. در موسسه انجمن نابینایان تمامی مجوزهای لازم برای تعاونی انجام شده و در حال حاضر ۵۶ نفر در آن عضو هستند.
این عضو جامعه نابینایان می‌گوید: برای راه‌اندازی این تعاونی به ۲۸۰ میلیون تومان سرمایه نیاز است که با نامه‌ای که از بهزیستی دریافت شده بانک موظف است این وام را پرداخت کند اما چون ما وثیقه‌ای نداریم این وام به تعویق افتاده است.
وی تأکید می‌کند: بهترین کاری که بهزیستی می‌تواند انجام دهد این است که از این تعاونی حمایت کند تا با سرمایه موردنظر، تعاونی از خواب آلودگی بیدار شده و برای جامعه معلولین نابینا و خانواده آنها ایجاد اشتغال کند تا معلولان سربار خانواده و فرزندانشان نباشند.
خوش‌عقیده تصریح می‌کند: در استان قزوین قریب به ۱۲ انجمن ویژه معلولان وجود دارد که همگی با مشکلات اقتصادی و ایجاد شغل برای افراد تحت پوشش خود در چالش هستند. حتی بسیاری از معلولان تحصیل‌کرده حاضرند در شغل‌هایی که درشان و شخصیت آنها نیست به‌کارگیری شوند تا سربار خانواده نباشند.
وی ادامه می‌دهد: به‌طور مثال خانمی نابینا با دکترای حقوق در تلفنخانه مشغول به کار است یا افراد بسیاری طی ۲۰ سال در برخی از صنایع مشغول به کار هستند که هنوز استخدام نشده و امنیت شغلی ندارد.
رئیس انجمن نابینایان استان قزوین می‌گوید: بیشتر معلولان با مشکلات معیشتی دست‌وپنجه نرم می‌کنند اما ازآنجایی‌که هیچ اقدامی برای رفع موانع و مشکلات آنها صورت نمی‌گیرد دیگر تمایلی به مصاحبه و بیان مسائل خود ندارد. افراد تحصیل‌کرده و هنرمند در جامعه معلولان این استان کم نیستند اما مورد بی‌مهری واقع شده و حقوق آنها از قانون استخدامی به‌درستی پرداخت نمی‌شود.
چرا یک قهرمان ملی، مجبور است در این شهر ضایعات جمع کند؟
اکرم سبک‌روح، نایب رئیس هیئت ورزش جانبازان و معلولین استان قزوین : اگرچه قانون، سه درصد از ظرفیت استخدام را برای معلولین در نظر گرفته است اما غالب دستگاه‌ها و سازمان‌های دولتی نهایتاً یک الی ۲ معلول را در حد اپراتور به کار می‌گیرند. متأسفانه در این میان ناشنوایان واقعاً ازلحاظ شغلی مظلوم و محروم واقع‌شده‌اند.
وی می‌گوید: در میان جامعه ناشنوایان استان قزوین، ورزشکارانی داریم که علی‌رغم کسب چندین مدال جهانی، المپیک و آسیایی صدای آنها شنیده نمی‌شود و کسی به آنها کار نمی‌دهد.
این عضو جامعه معلولان استان گفت: یکی از معلولان ما، در سن ۳۵ سالگی پس از کسب رتبه‌ها و مدال‌های مختلف هنوز بیکار است حتی از وزارت ورزش و جوانان هم نامه استخدام دارد اما هیچ ارگانی در استان او را به‌کارگیری نکرده است.
وی تصریح می‌کند: در استان تنها شرکت بهداشتی فیروز است که معلولان را به کار گرفته و عنوان می‌کند به دلیل اینکه معلولان بیکار نشوند دستگاه‌های شرکت را مکانیزه نمی‌کند تا اشتغال ایجاد کند. اما چرا سایر ارگان‌ها، صنایع و واحدهای تولیدی از هوش سرشار و توانایی بالقوه معلولین استفاده نمی‌کنند؟
سبک‌رو خاطرنشان می‌کند: حمایت و رسیدگی به معلولین و انرژی که خانواده برای فرد معلول صرف می‌کند سه برابر یک فرزند سالم است. اما گاها باید تا پایان عمر هزینه زندگی فرزندان کم‌توان ذهنی و جسمی را به دوش بکشند. این در حالیست که افراد بسیاری در این جامعه هدف وجود دارند که از انواع قابلیت‌های فنی و تخصصی و جسمی سالم برخوردارند و می‌توانند در ادارات به‌کارگیری شوند. این افراد که در بزرگ‌سالی هم مجبورند از پدر خرجی بگیرند، به کوچک‌ترین شغل حتی بیگاری هم راضی هستند تا نانی سر سفره خانواده ببرند.
وی عنوان می‌کند: باعث تأسف است که بگویم در قزوین یکی از ناشنوایان که چندین مدال طلای ملی در کارنامه ورزشی خود دارد ضایعات جمع می‌کند تا حداقل درآمدی داشته باشد و بتواند تغذیه حداقلی و امکان ورزش کردن، در میادین باقی بماند.
این عضو جامعه معلولین استان ادامه می‌دهد: متأسفانه تنها شغلی که به این انسان‌های افتخارآفرین، پاک و توانمند پیشنهاد می‌شود شغل رفتگری است. درست است که این افراد معلول هستند اما قابلیت‌های بالقوه بسیار و هوش سرشاری دارند که فقط کافیست مسئولین قدری به آنها توجه کنند، آن‌وقت است که از استخدام آنها استقبال خواهند کرد.
قانون هست اما ضمانت اجرایی قانون چیست؟
علی دهباشی‌پور، مدیرکل بهزیستی استان قزوین: ایجاد اشتغال در حوزه سازمان بهزیستی در قالب سرمایه کار و تسهیلات اشتغال صورت می‌گیرد که مبلغ سرمایه کار زیر ۱۰ میلیون تومان است اما تسهیلات اشتغال که از طرف بانک‌ها پرداخت می‌شود سال گذشته ۱۰۰ میلیون تومان بود که امسال تا سقف ۲۵۰ میلیون تومان در حال افزایش است.
وی می‌گوید: برخورداری از این تسهیلات شامل افرادی است که مدرک فنی و حرفه‌ای یا مهارتی اخذ کرده‌اند و یا جواز انجام کار و پروانه کسب دارند. یعنی فرد باید بضاعت و توانمندی راه‌اندازی یک شغل را داشته باشد تا برای او کار سازی صورت گیرد.
این مسئول عنوان می‌کند: علاوه بر آنچه معلول یا زن سرپرست خانوار می‌تواند برای خود اقدام به ایجاد شغل کند، به‌کارگیری در بخش خصوصی هم در دستور کار قرار دارد. در همین راستا امتیازاتی برای آن دسته از کارفرمایانی که جامعه هدف بهزیستی را حمایت می‌کنند، در نظر گرفته‌شده است به‌عنوان مثال اگر یک کارگاه جهت تأمین نیرو انسانی معلولان را به‌کارگیری کند، این سازمان در پرداخت سهم بیمه کارفرما اقدام می‌کند.
وی ادامه می‌دهد: اگر به‌واسطه ناتوانی فرد معلول، یک کار مشخص در تایم طولانی‌تر و باکیفیت کمتر انجام شود یا نقص تعداد داشته باشد، یارانهٔ جبران عدم کارایی به کارفرما و پیمانکار پرداخت می‌شود تا از به‌کارگیری معلولان متحمل خسارت نشود.
دهباشی‌پور خاطرنشان می‌کند: همچنین بهزیستی درصورتی‌که مددجویان برای خود ایجاد اشتغال کنند، در پرداخت حق‌بیمه خویش‌فرمایی کمک‌حال آنها خواهد بود تا بتوانند از پوشش بیمه برای بازنشستگی خود استفاده کنند.
وی تصریح می‌کند: علاوه بر قانون سه درصد، برای نابینایان پتانسیل دیگری در نظر گرفته‌شده که ۲۰ الی ۳۰ درصد از مشاغل اپراتوری در دستگاه‌ها باید به نابینایان و کم‌بینایان اختصاص پیدا کند اما آنچه در واقعیت اتفاق افتاده چیزی خلاف این اعداد و ارقام است.
مدیرکل بهزیستی استان قزوین بیان می‌کند: تنها دستگاهی که بیشترین تعداد معلول را به کار گرفته است سازمان بهزیستی است؛ اما دستگاه‌های اجرایی باید توجه داشته باشند که اپراتوری فقط تلفنخانه نیست بلکه معلولان با بهره‌گیری از تجهیزاتی همچون برجسته نگار، نرم‌افزار نویسا و گویا این قابلیت را دارند که نقش خود را در اپراتوری و تایپ به‌درستی ایفا کنند.
مدیرکل بهزیستی استان قزوین می‌گوید: در سال گذشته و امسال شاهد برگزاری آزمون‌ها و مصاحبه‌های استخدامی در دستگاه‌های مختلف بودیم و در همین راستا نیز پیگیری‌ها صورت گرفت که سهمیه سه‌درصدی جامعه معلولان در این آزمون‌ها لحاظ شود، اما غالباً معلولان را برای مشاغلی معرفی کردند که شرایط ورود بسیار سختی داشتند.
وی اظهار می‌کند: در سازمان مدیریت و برنامه بودجه و استانداری تقاضا کردیم که یک‌بار معلولین استان شناسایی و توانمندی‌های آنها احصاء شود تا مشخص شود که هر یک از این افراد چه پتانسیلی ازنظر استطاعت فردی، سوابق تحصیلی و شدت معلولیت را دارا هستند تا بتوان به دستگاه‌ها معرفی کرده و در پست‌های مختلف به‌کارگیری شوند.
ایجاد شغل برای جامعه هدف سازمان بهزیستی ازجمله معلولان، نیازمند یک باور عمومی و جدی است و همه جامعه باید خود را در برابر ایجاد شغل و تأمین معیشت آنان مسئول بدانند تا در کنار مهدویت‌های جسمی از فقر و تبعیض رنج نبرند
منبع : ایسنا