نقش کارآفرینی در خدمات‌رسانی به معلولان

در کشور ما مدیریت فضاهای شهری برای افراد دارای معلولیت از سرعت کمی برخوردار بوده است. با توجه به نقش کارآفرینی در سرعت بخشیدن به مدیریت شهری در حوزه خدمات معلولان از یک سو و تاثیر فناوری در زندگی این افراد از سوی دیگر و از آنجایی که پژوهش‌های پیشین، چیستی عوامل موثر بر فعالیت شرکت‌های کوچک و متوسط مبتنی بر فناوری در حوزه خدمات معلولان را شناسایی نموده‌اند، محققان در پژوهشی با عنوان «شناسایی عوامل مؤثر بر فعالیت شرکت‌های کوچک و متوسط مبتنی بر فناوری در حوزه خدمات معلولان» آورده‌اند «در سال‌های اخیر، بروز عواملی مانند بلایای طبیعی و جنگ‌ها، موجب افزایش رو به رشد تعداد افراد معلول در سراسر جهان شده است؛ به طوری که معلولان حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از جمعیت کل دنیا را تشکیل می‌دهند.»

این پژوهش توسط دکتر فرهاد رهبر، عضو هیات علمی دانشگاه تهران، دکتر آیت اله ممیز، استادیار دانشگاه تهران و شقایق محمدی، کارشناس ارشد دانشگاه تهران، انجام شده که نشان می‌دهد پژوهش‌های صورت گرفته از وضعیت زندگی معلولین حاکی از آن است که این گروه در کشورهای مختلف از امکانات اولیه زندگی مانند بهداشت، مسکن و آموزش، نسبت به سایر افراد جامعه برخوردار نیستند.

وجود این تبعیض‌ها آثار زیانباری برای افراد دارای معلولیت چه در زندگی فردی و چه در زندگی اجتماعی به دنبال داشته و به اصلی‌ترین چالش زندگی آنان بدل شده است. دشواری‌های مذکور نهادهای مختلف بین‌المللی و ملی را بر آن داشت تا با تصویب چارچوب‌های قانونی و نظارتی، امکان دسترسی معلولان را مانند سایر افراد به فرصت‌های مختلف اجتماعی فراهم نمایند تا این گروه از افراد جامعه نیز حق و امکان دسترسی به امکانات اجتماع را به طور مساوی مانند سایر افراد دارا باشند.

یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین قوانین حمایت کننده از معلولین در ایران قانون جامع حمایت از حقوق معلولان است که در مواد متعدد و با تدابیر گوناگون تصمیمات قانونی و حمایتی برای زندگی معلولین را مورد اشاره و تاکید قرار داده است؛ به عنوان مثال ماده دوم از این قانون که در سال ۱۳۸۳ تدوین ‌شده، کلیه نهادها و موسسات دولتی و عمومی را موظف به طراحی، تولید و احداث ساختمان‌ها، اماکن عمومی، معابر و وسایل خدماتی می‌کند؛ به گونه‌ای که امکان دسترسی و بهره‌مندی از آن برای معلولین مانند افراد عادی فراهم شد.

یکی از دغدغه‌های اصلی مسئولان مدیریت شهری، مناسب‌سازی فضاهای شهری برای معلولین است؛ این در حالی است که با تمام تلاش‌ها برای نیل به این هدف در کشور ما صاحب‌نظران معتقدند که در کلان شهرهای کشور ما معلولین برای حضور در اجتماع و اشتغال از امکانات اولیه شهری برخوردار نیستند.  

آن‌ها اعتقاد دارند در کشور ما شهرهای معلول وجود دارد نه شهروندان معلول. به بیان دیگر بسیاری از شهرها و کلان‌شهرهای ما ظرفیت مناسب را برای پذیرش معلولین به منظور فعالیت اجتماعی ندارند؛ از جمله این فضاهای نامناسب شهری می‌توان به مواردی مانند نامناسب بودن ناوگان حمل و نقل عمومی مانند مترو و ایستگاه‌های اتوبوس برای تردد معلولان، معابر شهری، صندوق‌های پست، کارت‌خوان‌های بانک‌ها و تلفن‌های عمومی اشاره کرد.

با وجود تمام تلاش‌ها در جهت بهبود وضعیت موجود، تاکنون تنها ۱۰ درصد از فضاهای شهری برای توان‌بخشی اجتماعی معلولین، مناسب‌سازی شده است. از این رو، اطلاعات محاوره‌ای، کارآفرینی در حوزه خدمات معلولین را به عنوان پاسخی پایدار، به منظور مدیریت شهرها برای این افراد و ارتقای زندگی، رفع نابرابری‌ها و موانع پیش روی معلولین و همچنین توانبخشی اجتماعی آنان معرفی می‌کنند.

با توجه به اینکه درون‌مایه «رویکرد هستی شناسانه به کارآفرینی»، طبقه‌بندی جامعی از انواع کارآفرینی صورت داده است، یکی از انواع مهم کارآفرینی در حوزه خدمات معلولین، «کارآفرینی فناورانه» است و با در نظر داشتن نقش برجسته فناوری در زندگی معلولین، به منظور بهبود اثربخشی آنان و از آنجایی که پژوهش‌های پیشین، چیستی عوامل مؤثر بر کارآفرینی فناورانه در حوزه خدمات معلولین را مورد شناسایی و بررسی قرار نداده‌اند.

به طور کلی می‌توان عوامل مؤثر بر فعالیت شرکت‌های کوچک و متوسط مبتنی بر فناوری در حوزه خدمات معلولین در مدیریت شهری را سرمایه انسانی، ویژگی‌های شخصی کارآفرین، منابع کسب و کار، مدیریت نوآوری، قابلیت‌های تحقیق و توسعه، قابلیت‌های بازاریابی، مدیریت تغییر، مدیریت دانش، قابلیت‌های کنترل کیفیت، مدیریت فناوری، تعامل با شبکه‌های اجتماعی رسمی، افزایش اندازه و ظرفیت، غیر همگن بودن شبکه‌ها، دانشگاه‌ها، مراکز رشد، قوانین و مقررات، هنجار اعتماد، عوامل فرهنگی و نظارت نهادهای ذیربط بر جنبه‌های مختلف مدیریت شهری در حوزه خدمات معلولین معرفی کرد.

این پژوهش در مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران منتشر شده است.

منبع : ایسنا