فراد دارای معلولیت را بهتر است در قالب تفاوت دید و نه در بحث تبعیض و ناتوانی، یک فرد چپ دست یک فرد متفاوت است و حتی یک فرد بستکبالیست یا والیبالیست قدی بالای ۲ متر دارد و نسبت به بقیه افراد دارای تفاوت است، پس نباید فرد نابینا را دارای معلولیت دانست بلکه باید به عنوان یک فرد متفاوت نگریسته شود.
فرهنگ دیدن افراد نابینا و کم بینا به عنوان افراد توانمند و متفاوت امری لازم است، دیدگاه و نگرشی که شاید هنوز جای کار دارد و باید جامعه هم این دیدگاه را داشته باشد.
میلیون ها نفر در سرتاسر جهان، جامعه بزرگ نابینایان را تشکیل می دهند،جامعه ای که نیازمند پیگیری و کار بیشتر است. وقتی امکانات مناسبی برای اشتغال آنها وجود ندارد پس برای ازدواج هم رغبتی ندارند و وقتی درآمدی نیست، از برنامه های فرهنگی، هنری و ورزشی هم خبری نیست، تازه اگر هم اشتیاقی باشد باز هم این افراد با عدم مناسب سازی امکانات روبرو می شوند. اما آیا مشکلات نابینایان جدی گرفته شده است یا پس از روز عصای سفید، بازهم باید منتظر فرصتی برای مطرح کردن این مشکلات شد.
با نگاهی به زندگی نابینایان حجم گسترده مشکلات این افراد را می بینیم و قانع می شویم که روز عصای سفید برای پرداختن به این روشندلان کافی نیست. روشندلان اما هنوز استوار و با اعتماد به نفس با عصای سفید خود گام برمی دارند، عصایی که حتی خبر از کیفیت نامطلوب آن می دهند.
هر ساله ۱۵ اکتبر مصادف با ۲۳ مهر، به عنوان روزجهانی نابینایان یا عصای سفید در نظر گرفته می شود، از نابینایان یادی شده و برنامه هایی برگزار می شود و شاید روزی برای یادآوری اینکه نابینایان نیروی عجیبی برای ساختن و پیشرفت دارند.
عبدالباقی روشنی، رییس هیات مدیره انجمن نابینایان استان کردستان، که خود او هم یکی از روشندلان در شهر سنندج : فوق لیسانس جامعه شناسی، عضو هیات ورزش های نابینان و دارای عناوین ورزشی در استان هستم و روز جهانی عصای سفید را تبریک می گویم. مشکلات زیاد است ولی اگر بخواهم به آنها اشاره داشته باشم به طور کلی در چند بخش است. جامعه نابینایان در استان دارای انجمن های فعالی در شهرهای سنندج، بانه و مریوان است و حتی افرادی در این انجمن ها عضو انجمن های ملی نابینایان کشور هستند.
آموزش و چالش های پیش روی روشندلان
عبدالباقی روشنی بدون هیچ مقدمه ای به بحث آموزش پرداخت و از مشکلات نابینایان در این حوزه برایم گفت. اینکه یک فرد دارای معلولیت بینایی از بدو ورود به مدرسه با مشکلاتی مواجه بوده و نیازمند آموزش ها و مهارت هایی قبل از آغاز تحصیل است، مثلا آشنایی با نور و جهت ها و بودن در مکان پر نور در افراد کم بینا ضروری است.
او افزود: به علت کمبود نیرو و تعداد کم دانش آموزان نابینا، کلاس های درس به صورت چندپایه با هم در یک کلاس و با یک معلم برگزار می شود و سه روز در هفته کلاس دایر است حتی این شرایط در شهر سنندج هم وجود دارد، در حالی که باید کیفیت مهم باشد نه کمیت و متاسفانه ضعف درسی دانش آموزان نابینا هم نه به دلیل استعداد بلکه به دلیل همین کمبودها پیش می آید و ربطی به معلولیت آنها ندارد.
روشنی از کمبود مواد آموزشی و کمک آموزشی گله می کند و می گوید: وسایل کمک آموزشی دانش آموزان نابینا به دلیل قیمت های بالا محدود است که باید توسط سازمان های مربوطه تهیه شوند به عنوان نمونه ماشین پرکینز یا همان تایپ بریل و وسیله ای ضروری به عنوان نوشت افزار نابینایان که تعداد محدودی از آن در کل استان وجود دارد و به دلیل تحریم ها خرید و وارد کردن آن هم بسیار مشکل است.
وی می گوید: با گسترش وسایل دیجیتالی و الکترونیکی، دانش آموزان نابینا باز هم در این حوزه دچار کمبود هستند و لپ تاپ و تبلت کافی در دسترس آنها قرار نمی گیرد و یا یادداشت بردارهای دیجیتالی که به دلیل گرانی در بازار قابل دسترس نیست پی دانش آموزان به طور اشتراکی با هم از این وسایل استفاده می کنند.
روشنی مشکل دیگر را تولید کتاب های گویا و تبدیل منابع آموزشی به این فرمت ها می داند و می گوید: افراد کمی در این زمینه فعال هستند و گاهی خود دانش آموزان در این بخش فعالیت کرده و کتاب ها را به صوتی تبدیل می کنند یعنی کمیته ای ویژه و تخصصی برای این امر مهم وجود ندارد. تولید محتوا در آموزش نابینایان لازم است ولی تبدیل محتواهای آموزشی موجود به کتاب های گویا ضروری تر است.
تنها با یک نرم افزار دستیار صوتی، کارهایم را انجام می دهم
جالب است بدانید امروزه افراد نابینا برای استفاده از گوشی و وسایل دیجیتالی با یک نرم افزار به نام دستیار صوتی، تمام فعالیت های روزانه خود را انجام می دهند اما روشنی می گوید برخی وب سایت های داخلی در کشور این امکانات را ارائه نمی دهند در حالی که باید قبل از طراحی به افراد نابینا توجه داشته باشند، حتی برخی همراه بانک ها و نرم افزارها توسط نابینایان قابل استفاده نیستند و مواردی از این قبیل که دسترسی را برای این قشر سخت کرده است.
او با اشاره به عدم مناسب سازی در سیستم اتوماسیون اداری افزود: برای استفاده از این اتوماسیون افراد نابینا باید از شخص دیگری کمک بگیرند؛ لازمه مناسب سازی ابتدا کار فرهنگی است که باید فرهنگ دیده شدن افراد نابینا در برنامه ریزی ها به وجود بیاید.
عدم تحقق اشتغال نابینایان
طبق آمارهای رسمی با وجود تلاش ارگان های مختلف، هنوز نرخ بیکاری در نابینایان بیشتر از افراد عادی است. به دلیل دید جامعه که افراد نابینا دارای معلولیت هستند، بحث اشتغال نابینایان در استان محدود است و به گفته رییس هیات مدیره انجمن نابینایان استان کردستان، تنها ۱۰ درصد این افراد دارای کار هستند.
او می گوید: طرح سهمیه استخدامی ۳ درصدی معلولین به خوبی اجرا نمی شود یا دستگاه ها کار مناسبی را برای معلولین در نظر نمی گیرند و شغل هایی همچون منشی و اپراتور تلفن هم که قبلا برای استخدام نابینایان در نظر گرفته می شد، به دلیل پیشرفت امکانات دیجیتالی در ادارات از بین رفته است، البته مرکز مشاوره تلفنی بهزیستی سنندج را دو نفر فرد نابینا اداره می کنند. به نظرم باید ادارات و سازمان ها زمینه را برای اشتغال و فعالیت این افراد مهیا کنند و به دنبال پاک کردن صورت مسئله نباشند.
روشنی، گذری به بحث گزینش معلولین برای ورود به کار زد و گفت: متاسفانه گزینش افراد نابینا با توجه به معلولیت افراد انجام می شود نه با توجه به توانایی آنها، خیلی از افراد نابینا در تخصص خود از افراد عادی هم تواناتر هستند مثلا افرادی را حتی برای جذب هیات علمی در دانشگاه داشته ایم و وجود معلمان و افراد با مدارک دانشگاهی بالا نیز خبر از این توانایی ها می دهند.
او می گوید: در بخش خصوصی هم موفق هستیم و هم اکنون ۵ نفر وکیل فعال در استان داریم که بدون محدودیت مشغول به کار هستند.
از دوره های آموزشی محروم هستیم
نابینایان در استفاده از دوره های فنی و حرفه ای و دوره های توانمندسازی و آموزشی به دلیل عدم مناسب سازی، محروم هستند و یا به گفته رییس هیات مدیره انجمن نابینایان استان کردستان در صورت شرکت هم، گواهی به آنها تعلق نمی گیرد.
او می گوید: می خواستم دوره مهارت های کامپیوتر را طی کنم ولی به دلیل عدم مناسب سازی آزمون با مشکل روبرو شدم و در موسسات آموزشی هم بسیاری از دوره ها برای نابینایان مناسب سازی نشده اند.
وضعیت ورزش نابینایان در استان
دبیر هیات ورزش های نابینایان استان کردستان، خود یک ورزشکار موفق است و عناوینی در گذشته دارد، او ضمن اشاره به اینکه سالن ورزشی مخصوص نابینایان در شهر سنندج وجود دارد اما از مشکلات ورزش نابینایان هم می گوید، اینکه در شهرستان های دیگر سالن ورزشی مخصوص وجود ندارد و پرداخت هزینه های ورزش مخصوصا برای خانم های ورزشکار مشکل است.
روشنی می گوید: هزینه زیادی برای عبور و مرور ورزشکاران نابینا به ویژه برای خانم ها وجود دارد چون این افراد نمی توانند به تنهایی مسیر سالن ورزشی را طی کنند. همچنین بسیاری از ورزش ها برای بانوان در شهرستان ها مناسب سازی نشده است.
وی خاطر نشان کرد: هیات ورزش های نابینایان استان کردستان دارای ۱۷۰ نفر ورزشکار در رشته های گلبال، شنا، پاورلیفتینگ، شطرنج و کوهنوردی فعال می باشد و این ورزشکاران موفق به کسب عنوان هایی نیز شده اند مثلا در رشته پاورلیفتینگ دارای مقام های دوم و سوم هستند، سال گذشته مقام اول گلبال کشور را کسب کرده اند، در رشته شنا نیز یکی از ورزشکاران موفق به دریافت ۳ مدال طلا شده است و گروه کوهنوردی عصای سفید کردستان که یکی از اولین گروه های کوهنوردی نابینایان کشور بوده، افتخار صعود به مهم ترین قله های ایران و حتی قله های جهان را در کارنامه خود دارد.
معابر شهری مناسب یا فقط خط پیاده روی نابینایان
مناسب سازی خدمات شهری جهت استفاده افراد نابینا و همچنین معلولین باید در اولویت اجرای برنامه های خدمات شهری باشد و این اقدامات را نمی توان فقط از بهزیستی انتظار داشت بلکه باید تمام ارگان ها در این امر دخیل باشند.
روشنی، مناسب سازی شهری را حتی ۲۰ درصد هم نمی داند و شاخص مناسب سازی را در ادارات استان پایین ارزیابی می کند و می گوید: در زمینه مناسب سازی معابر و احداث پروژه های رفاهی ویژه معلولان به خصوص نابینایان، استانداردهایی وجود دارد که باید مدیران و تصمیم گیران شهری با ما مشورت کنند. تنها چیزی که در زمینه مناسب سازی در شهر مشاهده می شود فقط خط پیاده روی نابینایان است که گاهی به دلایلی از بین رفته و ترمیم هم نمی شود. امکانات جدیدی چه سخت افزاری و جه نرم افزاری همچون تابلوهای برجسته و حسگرها وجود دارد که در شهر تعبیه نشده است. از آسانسورها گرفته تا ورودی ها و معابر مشکل وجود دارد و به یک همراه برای فرد نابینا نیاز است.
روشنی، به مسئولین پیشنهاد می کند که در بحث مناسب سازی بیشتر بحث دیجیتالی و الکترونیکی نسبت به مناسب سازی فیزیکی انجام گیرد که هم ماندگار تر است و هم قابلیت تغییر و به روز رسانی را دارد.
وی سرمایه گذاری را در بخش مناسب سازی ضروری می داند و می گوید مناسب سازی لازمه ی جامعه است و اجرای آن تنها برای افراد نابینا و معلول سودمند نیست بلکه برای تمامی افراد جامعه یک نیاز است چون شاید هر شخص سالمی هم گاهی حتی برای چند لحظه دچار معلولیت شود مثلا در دید مشکلی پیدا کند، پس مناسب سازی تنها برای فرد معلول نیست. نصب حسگرهای شهری، تابلوهای راهنمایی که برجسته هستند و امکانات دیجیتالی جدیدی که اگر پیگیری شود، حال دل نابینایان را خوب خواهد کرد.
محتوای برنامه های شهری برای من نامفهوم است
وقتی برنامه ای برای عموم مردم برگزار می شود، نابینایان از آن برنامه سهمی ندارند چون زیرساختی برای انتقال محتوای برنامه به افراد دارای معلولیت در نظر گرفته نشده است. سمینارها، جشن ها و بسیاری از برنامه های فرهنگی و ورزشی از دید نابینایان پنهان می ماند. استفاده از برنامه های شهری شاید بیشترین درخواست نابینایان است که در جهت جلوگیری از انزوای اجتماعی آنان مهم ارزیابی می شود و عضو انجمن نابینایان استان، حتی بحث حضور نابینایان در استادیوم های فوتبال را مطرح می کند، که با یک گوشی مخصوص فرد نابینا می تواند هم در محیط قرار گیرد و از بازی لذت ببرد و هم بازی را متوجه شود.
وی از حضور فعال نابینایان در کتاب و کتابخوانی هم گفت و از عضویت ۱۰۰۰ نفر فرد نابینا در کتابخانه عمومی نابینایان شهر خبر داد.
عصای سفید زیاد کیفیت مطلوبی ندارد
مسئول انجمن نابینایان استان عصای سفید برای نابینایان را به رخش سفید رستم تشبیه می کند و می گوید: این وسیله همراه و هم گام همیشگی آنها است و باید کیفیت مطلوبی داشته باشد.هم نوع مطلوب باید باشد و هم استفاده از آن باید به سوی انواع عصاهای دارای حسگر معطوف شود که امروزه انواع غلطکی، سبک و حسگر با آلارم در بازار وجود دارد اما کمتر در دسترس افراد است.
در آستانه روز عصای سفید وضعیت روشندلان استان کردستان را از مدیرکل بهزیستی استان جویا شدیم.
آخرین آمار از تعداد افراد دارای معلولیت نابینایی در استان
طبق گفته مدیرکل بهزیستی استان کردستان، هم اکنون چهار هزار و ۳۴۸ نفر دارای معلولیت های بینایی در استان هستند که از این تعداد یک هزار و ۶۷۹ نفر زن و دو هزار ۶۶۹ نفر مرد هستند و طبق ارزیابی ها در استان از هر ۱۰ هزار نفر ۲۹ نفر دارای این معلولیت می باشند.
حسین رسولی، از دلایل معلولیت های نابینایی گفت و افزود: مهمترین علت ها به ترتیب، معلولین مادرزادی با حدود ۲ هزار نفر، علت بیماری با حدود هزار نفر، سوختگی و سوانح حدود ۵۰۰ نفر و تعدادی هم علت های ژنتیکی و سایر موارد هستند.
مشکلاتی که روشندلان با آن روبرو هستند
مدیرکل بهزیستی استان کردستان، عمده ترین مشکلات جامعه نابینایان استان را بیکاری، عدم مناسب سازی محیط شهری، عدم اجرای قانون حمایت از معلولان، کمبود اعتبارات جهت خرید وسایل توانبخشی، نداشتن تسهیلات ویژه این قشر دانست و گفت: در حال حاضر از ۴ هزار و ۳۴۸ نفر فرد نابینا در استان، تعداد ۳ هزار و ۴۷۵نفر بیکار، ۳۲۷ نفر شاغل، ۱۹ نفر بازنشسته، ۱۹۹ نفر از کار افتاده هستند و آمار تعداد دیگری از این افراد در دست نیست.
رسولی در ادامه با اشاره به قانون استخدام ۳ درصدی تصریح کرد: قانون جذب و به کارگیری معلولین در ادارات و سازمان ها هنوز به طور کامل اجرا نشده که قرار است طبق این قانون سهمیه ۳ درصدی از استخدامی ها به افراد دارای معلولیت اختصاص یابد.
وی از مشکلات فرهنگی و اجتماعی نابینایان هم گفت و افزود: ترحم به افراد معلول یا عدم رعایت حقوق آنها در جامعه، از مهمترین مشکلات حضور این قشر در جامعه است.
خدمات بهزیستی استان برای نابینایان
مدیرکل بهزیستی استان کردستان با اشاره به حمایت های بهزیستی از نابینایان گفت: در حال حاضر برای سه هزار و ۸۴۷ نفر از افراد دارای معلولیت های نابینایی با شدت های مختلف، پرونده تشکیل شده است و به این افراد از سوی اداره بهزیستی و طبق شیوه نامه های موجود، کمک هزینه آموزشی، مستمری و اشتغال پرداخت می شود.
رسولی افزود: در سال ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ وسایل کمک آموزشی از قبیل دستگاه بهدید، ضبط صدا، بزرگنمایی دیجیتالی، لوح و قلم مخصوص و همچنین عصای سفید در بین افراد تحت پوشش سازمان توزیع شده است.
وی از احداث ۳ مرکز رفاهی برای نابینایان استان خبر داد و گفت: هم اکنون ۳ مرکز رفاهی در شهرهای سنندج، مریوان و سقز برای خدمت رسانی به این افراد دایر است و در این مراکز خدماتی از قبیل توانمندسازی نابینایان، آموزش خط بریل و آموزش مهارت های زندگی ارائه می شود.
استفاده از صداها برای انتقال مفاهیم
با کمی جستجو دریافتیم که امروزه اگر نابینایان را ببینیم، حتی استفاده از سینما برای آنها هم امکان پذیر است، اینجا صداها به کار ما می آیند و کارشناسان و سینماگران از یک امکان جدید می گویند. استفاده از صدا برای انتقال مفهوم به نابینایان، صدایی که در سینما پخش می شود و جزییات صحنه ها را می گوید، یک توصیف صوتی، اما با استفاده از این وسیله فقط شخص نابینا آن را می شنود و مزاحمتی برای دیگران هم ندارد، یا استفاده از کتاب های گویا که امروزه نه تنها برای نابینایان بلکه برای افراد سالم هم کاربردهای زیادی دارد. محتواهایی که به راحتی بدون خواندن توسط صدا به شخص انتقال می یابند، نجواهای دانایی بر دل روشندلان. اما اینجا هم تلاشی برای ساختن لازم است. عزمی جزم باید به دنبال تولید کتاب های گویا برای نابینایان باشد که افراد سالم هم در استفاده از آن سهیم خواهند شد.
عضویت و همکاری افتخاری در انجمن نابینایان
افراد زیادی این روزها به کمک انجمن نابینایان استان شتافته اند تا جایی که مسئول این انجمن خبر از فعالیت گسترده افراد سالم در انجمن نابینایان می دهد، افرادی که برای کمک آمده اند اما در واقع در حال یادگیری هستند.
روشنی از مردم و انجمن های فعال اجتماعی برای همکاری با این انجمن دعوت کرد و گفت: انجمن نابینایان کردستان یکی از انجمن های فعال در استان است و دفتر این انجمن در اداره بهزیستی سنندج واقع است.
جامعه نابینایان استان کردستان هنوز هم با امید در ساختن راه خود تلاش می کنند، جامعه ای که جامعه آنها را کمتر می شناسد اما خود آنها از ممکن ها می گویند؛ رعایت حقوق نابینایان در برنامه ریزی ها و تصمیم گیری های کلان و کوچک شهری و اداری، توجه بیشتر به هزینه ها و سبک زندگی نابینایان و ده ها مورد و مسئله که نابینایان می گویند بارها و بارها بیان شده است و هنوز هم هر روز به مشکلات آنها افزوده می شود.
باید طوری دیگر دید و توسعه و پیشرفت را برای همه خواست، بایدهایی که خود نابینایان هم آماده اند تا برای حل آنها پای کار بیایند.
طرح ها و راهکارهایی که خود این قشر سال هاست که در ذهن می پرورانند. آنها از امکان اجرای این راهکارها توسط شرکت های دانش بنیان می گویند و اینکه به راحتی در کشور امکان پیاده سازی خیلی از مناسب سازی ها برای نابینایان وجود دارد. روز عصای سفید، روزی که باید بیشتر نگاه باز نابینایان را دید.
منبع : ایسنا