کتاب، یکی از امکان‌های در دسترس روزهای محدودیت کروناست که بزرگسالان و کودکان می‌توانند با استفاده از آن، از فضای پراسترس امروز رهایی یابند و مقداری آرامش کسب کنند. در این روزها شاید استفاده از کتاب برای کودکان اهمیتی بیش از پیش داشته باشد. فاطمه چایکار، عضو شورای کتاب کودک درباره تأثیر کتاب‌خوانی در روزهای قرنطینه به خبرنگار ایرناپلاس گفت: فکر می‌کنم پناه بردن به کتاب در این دوران التیام‌بخش است. یکی از راه‌هایی که از استرس، اضطراب و گوشه‌گیری کودکان جلوگیری می‌کند، پناه بردن به کتاب است.
به گفته چایکار، خواندن کتاب کمک می‌کند از تنش‌های خانواده کم شود و محیطی با آرامش برای همه افراد خانواده مهیا شود. او ادامه داد: چیزی که همیشه کمبودش را احساس می‌کردیم، بحث و گفت‌وگو در خانواده بود تا باعث آرامش در خانواده شود. پیش از این، در شرایط عادی، هر کدام از اعضای خانواده مشغول به کار خود بودند و حتی به یکدیگر نگاه هم نمی‌کردند. این در حالی است که پناه بردن به کتاب و تقویت تخیل، بارور شدن ذهن و همزادپنداری با کتاب، باعث می‌شود تا راهکاری برای بحث و گفت‌وگو میان اعضای خانواده پیدا شود.
در کتاب خواندن تفکر وجود دارد
کتاب خواندن زمانی در کودکان و سایر افراد خانواده تأثیر بیشتری خواهد داشت که اعضای خانواده بتوانند درباره کتاب، بحث کنند. ایجاد فضای گفت‌وگو یکی از مهارت‌هایی است که با ایجاد آن، کتاب‌خوانی برای کودکان به کاری لذت‌بخش بدل می‌شود. چایکار با اشاره به اینکه منظور از کتاب خواندن، صرف خواندن سطور آن نیست، توضیح داد: تفکر محدود به زمان مطالعه نیست، بلکه صحبت، بیان عقاید و اهمیت قائل شدن به تفکرات فرزند و وارد بحث شدن آنها است که موجب تأثیرگذاری کتاب بر زندگی خانواده می‌شود.
به گفته او، معمولاً بزرگ‌ترها وقتی در خانه قرنطینه هستند، با کودکان خود به‌صورت امری صحبت می‌کنند، اما اگر درباره کتاب صحبت شود، دستوری نیست، بلکه هرکس ایده خود را مطرح می‌کند و این مجالی برای گفت‌وگو می‌شود. او افزود: به‌وسیله این گفت‌وگو تکرار زندگی و ملالی که در زندگی وجود دارد، کنار می‌رود و رویکرد جدیدی وارد زندگی می‌شود. امیدوارم این نگاه و این رویکرد تداوم داشته باشد؛ یعنی لذت کتاب خواندن و با هم بودن چشیده شود و والدین، کتاب و کودک را رها نکنند، بلکه اجازه دهند وسیله‌ای برای گفت‌وگو، بحث، ابراز عقیده و لذت بردن از حضور یکدیگر وجود داشته باشد.
کودکان نابینا در قرنطینه از کتاب‌های صوتی استفاده می‌کنند
کتاب‌های صوتی یکی از سبک‌های استفاده از کتاب است که بعد از محدودیت‌های رفت و آمد در شهر، مخاطبان بیشتری پیدا کرده است. یکی از گروه‌هایی که این روزها کتاب‌های صوتی را رایگان در اختیار کودکان قرار می‌دهند، طرح بامداد کتابخانه‌ها و ترویج خواندن است. چایکار که عضو شورای مدیریت بامداد کتابخانه‌ها نیز هست درباره چگونگی انجام این طرح توضیح داد: طرح «بامداد کتابخانه‌ها» که از سال ۱۳۷۵ با فعالیت چند نفر از اعضا شورای کتاب کودک آغاز شده است، از طریق راه‌اندازی و توسعه کتابخانه‌های آموزشگاهی در مناطق محروم، موضوع ترویج کتاب‌خوانی را پیش برده است و کانال «کتابخانه مجازی بامداد کتابخانه‌ها» را با محتوای صوتی و تصویری از اواخر اسفند ۱۳۹۸ راه‌اندازی کرد.
به گفته چایکار، بامداد سخنگو نیز در دوران شیوع کرونا با هدف تشویق خانواده‌ها و کودکان برای در خانه ماندن راه‌اندازی شد. او افزود: بامداد سخنگو با اعتقاد به سحر و قدرت قصه و داستان در کمک به گذران دوران قرنطینه خانگی راه‌اندازی شده و در این کانال قصه‌ها و داستان‌ها، اشعار فاخر و با کیفیت از نویسندگان مطرح ادبیات کودک و نوجوان با رعایت حق مالکیت پدیدآورندگان آثار عرضه شده‌اند. در این راه، پدیدآورندگان، نویسنده، تصویرگر، مترجم و ناشر کتاب‌هایشان را در اختیار کودکان قرار دادند و طرح بامداد کتابخانه‌ها با تبدیل آنها به فایل صوتی این دسترسی را ممکن کردند. همچنین در مناطقی که کتابخانه بامداد فعال است این آثار در گروه واتس‌آپی که توسط مدیران مدارس همکار طرح ایجاد شده است، به خانواده دانش آموزان می‌رسد و کودکان نابینا هم در قرنطینه از کتاب‌های صوتی استفاده می‌کنند.
این عضو شورای کتاب کودک، گوش دادن به داستان را یکی از راه‌های فعال کردن حس شنوایی کودکان به‌صورتی که تبدیل به شنوایی خوب و مفید شود، اعلام کرد و افزود: وقتی کودکان با لذت به چیزی گوش می‌دهند، این روند باعث تقویت سیستم شنیداری کودک می‌شود. همواره از کودکان و حتی بزرگ‌ترها گله داریم که چرا خوب نمی‌شنوند. نباید فراموش کنیم که اگر شنیداری با لذت همراه باشد، تبدیل به عادت می‌شود و افراد با گذر زمان تبدیل به یک شنوده فعال و دقیق می‌شوند. به نظرم این فعالیت تنها به این قسمت و کتاب‌خوانی ختم نمی‌شود و موجب پیشرفت در مراحل آموزشی و زندگی آنها خواهد شد.
هر کتابی که درست انتخاب شود، برای کودک مفید است
به گفته چایکار، کتاب کاغذی، الکترونیک یا صوتی می‌تواند برای کودک مفید باشد، فقط به شرطی که به‌درستی انتخاب شده باشد. او بیان کرد: وقتی وارد جامعه جهانی می‌شویم، استفاده از کتاب الکترونیک الزامی است. اما باید در انتخاب دقت کنیم، زیرا زندگی ما با وسایل الکترونیک عجین شده است.
او با اشاره به اهمیت کتاب خواندن و فکر کردن به آن در روزهای عادی یا دوران قرنطینه، گفت: امروز یک ویروس، مفهوم و آگاهی درباره کتاب را به ما نشان داد. بدن و ذهن ما نیاز به نرمش دارد؛ در این روزها به نرمش ذهن خود بیشتر پرداختیم تا عادت شود. وقتی کتاب می‌خوانیم، مطالب را به خاطر می‌سپاریم، استدلال می‌کنیم و به فکر می‌رسیم. در دورانی که از هیاهوی جامعه دور هستیم، این موارد عمق بیشتری پیدا کرد و باعث شد روی کتاب‌هایی که می‌خوانیم، بیشتر تمرکز کنیم.
شاید خانه‌نشینی روزهای کرونا موجب شود کودکان عادت به کتاب خواندن و تفکر کنند؛ این‌گونه نسلی پرورش خواهد یافت که از کودکی عادت به کتاب‌خوانی دارند. در این صورت از کودکانی که در دوران کرونا پرورش یافتند، شاید به‌عنوان کتاب‌خوان‌ترین افراد یک جامعه نام ببرند نه‌فقط آنهایی که توانسته‌اند یک دوران خطرناک بیماری را پشت سر بگذارند.
منبع: ایرنا