جوانه های سمن و سامان آنها در استان اردبیل

ارتقای همگرایی ها و همکاری های عمومی در جامعه به عنوان سرمایه های اجتماعی از راهبردهای دولت تدبیر و امید برای ساختن جامعه ای توانمند است و در این راستا نگاه مثبت مسوولان استان اردبیل نیز زمینه توسعه و ترویج سمن ها، انجمن ها و سایر تشکل های مردم نهاد را در این استان فراهم کرده است.

در مورد سمن ها یا به قول یکی از کارشناسان علوم اجتماعی ، سازمان های غیر دولتی دیدگاههای متفاوتی در جامعه وجود دارد ، برخی از محققین علوم اجتماعی و سیاسی معتقدند که آنچه امروزه با عنوان تشکل های مردم نهاد یا سمن ها در ایران فعالند در واقع سازمان های غیر دولتی که مدافع حقوق جامعه و حمایت از گروههای مختلف اجتماعی باشند نیست و به نوعی همچنان وابسته به دولتند.

به گفته انها ، هنوز وابستگی به دولت و ارتزاق از آن در عمق وجود بسیاری از سمن ها ریشه دار بوده و بسیاری از آنها در بیان مشکلات خود از فقدان کمک های دولتی ابراز نارضایتی می کنند.

طاهر شریفی جامعه شناس می گوید: پیشینه فعالیت این مجموعه ها در ایران به صورت رسمی به بیش از یک دهه پیش برمی گردد؛ عنوان سمن (سازمان مردم نهاد) در دولت گذشته بر روی آنها گذاشته شد در حالی که پیش تر نام آنها سازمان های غیردولتی بود، به این معنی که سازمانی مشابه سازمان های دولتی به تعداد فراوان با فعالیت های مردمی در حوزه های مختلف شکل گرفته و به عنوان رقیب، منتقد و ناظر دولت به صورت تخصصی فعالیت کنند.

به گفته وی ، مجموعه ای در دولت گذشته برای رسیدگی به فعالیت آنها تشکیل داد ه شد و با اینکار در نهایت همه آنها را زیر دست خود گرفته و تبدیل به گروهی کردند که با تزریق بودجه دولت برخلاف ماهیت اصلی شان به فعالیت های مورد نظر خود هدایت کنند.

او معتقد است که هر سازمانی حتی دولت را مردم تشکیل می دهند و باید حساب تشکل های غیردولتی را از سازمان های خیریه، عام المنفعه و بنیادها که هرکدام تعریفی خاص داشته اما نام مردم نهاد بر همه آنها گذاشته اند، از هم جدا کرد.

به گفقته وی ، در این بحث با 'ان جی او' سر و کار داریم و تلاش ما در راستای ایجاد تشکل های غیردولتی است تا مقابل انحراف ها بایستد.

این جامعه شناس که در عین حال معاون سیاسی و امنیتی استاندار اردبیل نیز است اعتقاد دارد که تشکل های غیر دولتی باید بر اساس یک ایده و هدف خاصی تشکیل شده و جدا از دولت فعالیت کند.

کارشناسان معتقدند که سازمان های مردم نها باید حتی در صورت لزوم در برابر تصمیم های مخالف منافع عمومی موضع گرفته و با اقدام های مدنی و انتقاد سازنده با آنها مخالفت کنند.

هم اکنون در کشور و در استان اردبیل نیز دهها تشکل مردم نهاد در قالب مختلف فعالیت می کنند که شامل بسیاری از هیات های مذهبی، خیریه ها و انجمن های علمی ، اجتماعی و فرهنگی می شود.

گرچه شاید در تعریف علمی بسیاری از این تشکل ها را نتوان بعنوان تشکل های غیر دولتی تعریف کرد ولی به هر حال انها واقعیتی هستند که هم اکنون در جامعه ایرانی وجود داشته و فعالند.

در استان اردبیل نیز به جز جمعیت های خیریه و هیات های مذهبی که فعالیت آنها زیاد به چشم می آید به تازگی تشکل ها و انجمن های زیست محیطی و فرهنگی تکانی به خود داده و فعالیت های خوبی داشته اند.

حرکت های خودجوش در زمینه حفاظت از محیط زیست ، ترویج فرهنگ کتابخوانی ، حمایت از گروههای ناتوان جامعه و ترغیب جامعه به نگرشی جدید در مورد آنها از جمله مواردی است که کم و بیش در ماههای اخیر در استان نمود یافته و در حال گسترش است.

اما در گفت و گو با تعدادی از فعالان این تشکل های مردم نهاد آنچه بیش از همه به چشم آمده و می توان آن را بعنوان یک آسسیب جدی در مسیر فعالیت سمن ها در نظر گرفت موضوع و معضل مالی است ، مشکلی که خواه ناخواه سمن ها را به سمت وابستگی به دولت و یا توقف فعالیت وا می دارد.

چنین به نظر می آید که تشکل های مرذم نهاد در استان و شاید کشور هنوز نتوانسته اند مهارت تامین منابع مالی خود را بیاموزند و بسیاری از انها دوره فعالیت کوتاهی داشته و زود خزان می شوند.

تعدادی از سمن های فعال در استان اردبیل برای مقابله با این مشکل به سمت فعالیت های اقتصادی کوچک روی آورده اند تا از این طریق بخشی از منابع فعالیت خود و احیانا حمایت از گروههای تحت پوشش خود را تامین کنند.

خبرنگار ایرنا چند روز پیش در جریان برپایی نمایشگاه دستاوردهای تشکل های مردم نهاد استان اردبیل به سراغ تنی چند از اعضای اینگونه سمن ها رفته و به پای درد دل آنها نشست .

مرکز توانبخشی و حرفه آموزی کارگاهی توانا تشکلی است که چند معلول را زیر پوشش حمایت خود گرفته و برای تامین هزینه های آنها به تولید و عرضه صنایع دستی مشغول است .

در غرفه این تشکل مردم نهاد ، انواع کاشی، موزاییک منقش به تصاویرو نقوش تاریخی عرضه شده است و مدیر آن در گفت و گو با خبرنگار ایرنا نبود بازار عرضه و ضعف در فروش تولیدات خود را مشکل خود و همکارانش اعلام می کند.

وی می گوید : بخش مهمی از درآمد حاصل از فروش تولیدات این مرکز و تلاش همکارانش در سمن مربوطه برای توانبخشی و حمایت از 15 معلول هزینه می شود و اگر مسوولان نسبت به معرفی محصولات ما به مراکز دولتی و خصوصی، زمینه فروش کافی را ایجاد کنند انگیزه کاری فعالان در سمن و ظرفیت حمایت مرکز توانبخشی از معلولان افزایش خواهد یافت.

مسوول غرفه حمایت از بیماران دیابتی نیز نبود درآمد کافی و استیجاری بودن محل فعالیت سمن مربوطه را از مشکلات خود و عامل کم انگیزگی همکارانش اعلام کرد.

صمدصمدی نمین مدیرسمن طب اسلامی ابن سینا که داروی گیاهی خاصی را تولید می کندف می گوید: داروی گیاهی را به بازار عرضه کرده است که می تواند جایگزین قرص های ترامادول و داروهای نیروزا شود.

وی افزود: متاسفانه میل به استفاده از ترامادول با اهداف مختلف باعث اعتیاد به آن می شود و زمینه اعتیاد مردم به موادمخدر دیگر را نیز فراهم می کند.

وی اظهار کرد: داروی گیاهی تولیدی سمن طب اسلامی ابن سینا فروش بالایی دارد و حتی به کشور آلمان نیز صادر می شود و گاه مشاهده می کنیم که محصول ما بعد از صدور به خارج با بسته بندی با کیفیت و نام خارجی برای فروش به کشورمان وارد می شود.

او بیان کرد: به خاطر فروش خوب و صدور محصول به خارج از کشور به تبلیغ آن در داخل استان و کشور نیاز نداریم و در حال حاضر سه نفر در سمن طب اسلامی ابن سینا مشغول به کار هستند و استیجاری بودن محل فعالیت، تنها مشکل سمن یادشده است.

چند بانوی باسلیقه فعال در ساخت زیورآلات منقش به سنگ های رنگی و تزئینی که تولیدات رنگارنگ خود را در غرفه ای به نمایش گذاشته بودند نیز ناتوانی در معرفی محصول و نداشتن بازار فروش را مشکل خود و سمن مربوطه اعلام کردند.

آنها با اذعان به اهمیت تبلیغ تولیدات و بازاریابی در عرضه آنها به کم توجهی خود در معرفی محصولاتشان در فضای مجازی اعتراف کردند.

هرچند تعداد غرفه های تشکیل شده در دومین نمایشگاه تشکل های مردم نهاد اردبیل زیاد است اما به نظر می رسد در کنار فعالیت جداگانه تشکل ها، سمن ها و انجمن های مردم نهاد، همگرایی و همکاری صنفی لازم بین آنها برای معرفی و حمایت همدیگر وجود ندارد.

به یقین در جهت جبران این نقیصه مسوولان و مدیران امر نیز از جایگاه مهمی برخوردار هستند و نقش آفرینی آنها می تواند در موفقیت سمن ها و غلبه آنها بر مشکلات و محدودیت های موجود موثر باشد.

مجید خدابخش استاندار اردبیل تعداد و کیفیت عملکرد سازمان های مردم نهاد را یکی از شاخص ها و معیارهای سنجش سرمایه های اجتماعی هرجامعه می شمارد و توجه به توسعه روابط اجتماعی تاثیرگذار و عام المنفعه در سیاست های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نظام اسلامی را ظرفیتی برای تعمیق و تحکیم جایگاه سمن ها و سازمان های مرد نهاد در این استان می داند.

وی ایثار و خدمت رسانی به همنوع را جوهره تشکیل تشکل های مردم نهاد می داند و باتوجه به تاثیرمثبت این تشکل ها در رفع و سامان مشکلات و معضلات زیست محیطی، آسیب های اجتماعی، حمایت از بیماران و کودکان و زنان، ناتوانان جسمی یا ذهنی، مشکلات منابع طبیعی، بحران آب، بهداشت و سلامت و حقوق شهروندی بر توسعه سازمان های یادشده و نقش آفرینی جوانان در آنها تاکید می کند.

به گفته شفیع شفیعی مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری اردبیل، 303 سازمان مردم نهاد در این استان به ثبت رسیده است و از میان آنها 162 سمن به صورت منظم فعالیت می کنند.

وی می گوید: داشتن جامعه ای توانمند و پویا مستلزم تحکیم و توسعه روابط بین افراد و نهادهای اجتماعی است و دومین نمایشگاه دستاوردها و توانمندی های تشکل های مرم نهاد استان اردبیل در نمایشگاه دایمی شورابیل با هدف تبیین جایگاه و مزایای سازمان های مردم نهاد دایر شده است.

وی عقیده دارد که ناآشنایی مدیران و سازمان ها با نقش و ظرفیت سمن ها از موانع فعالیت سازمان های مرم نهاد است و این درحالی است که امکان واگذاری برخی از مسوولیت ها برای اجرای بهتر و کم هزینه تر به سمن ها وجود دارد.

نقش با انگیزه جوانان در چابکی سازمان های مردم نهاد به حدی مهم است که بهزاد ستاری مدیرکل بهزیستی استان اردبیل جوانان را بدنه فعال و پویای تشکل های مردم نهاد توصیف می کند که در تحرک دادن به فعالیت تشکل های یادشده در عرصه های مختلف نقش مهمی ایفا می کنند.

وی از فعالیت 84 تشکل مردم نهاد در زمینه های نگهدری و حرفه آموزی سالمندان و معلولان، امور خیریه، تامین مسکن جامعه هدف و پیشگیری و درمان اعتیاد در اداره کل بهزیستی استان اردبیل خبر می دهد و سازمان بهزیستی کشور را با توجه به واگذاری بیش از 90 درصد خدمات خود به بخش خصوصی در راستای چابک سازی دولت پیشگام معرفی می کند.

وی می گوید: موسسات خیریه که نماد سازمان های مرم نهاد هستند بازوان نیرومند اداره کل بهزیستی استان اردبیل به شمار می آیند و اشتغالزایی برای جوانان تحصیل کرده و انجام خدمات با کیفیت بیشتر و مقرون به صرفه تر از مواهب و مزایای موسسات خیریه در این استان است.

هم افزایی و همکاری مردم در حوزه تشکل های مردم نهاد به کارهای تعریف شده محدود نمی شود بلکه به گفته سردار ابراهیم کریم خانی فرمانده نیروی انتظامی استان اردبیل، مجوز فعالیت 35 تشکل مردم نهاد در امور خیریه در این استان پس از طی مراحل قانونی از سوی پلیس امنیت عمومی فرماندهی نیروی انتظامی استان اردبیل صادر شده است.

وی می گوید: در کنار برنامه ها و سیاست های دولت، تاثیر مثبت تشکل های مردم نهاد در دستگیری از مستمندان و توسعه نیکوکاری در جامعه برکسی پوشیده نیست و مشارکت خیران و جوانان در این راستا می تواند در غنا و ارتقای برنامه ها و جایگاه سازمان های مردم نهاد موثر باشد.

ایوب بهتاج مدیرکل ورزش و جوانان استان اردبیل نیز با اشاره به نقش محوری جوانان در شکل گیری و فعالیت سمن ها از تشکیل و ساماندهی بیش از 30 سمن در زیرمجموعه اداره کل متبوع خبر می دهد که در جهت تولید و ترویج ایده ها و الگوهای نرم افزای و سخت افزاری در موضوعات محیط زیست، گردشگری و فضای مجازی فعالیت می کنند.

هرچند سمن ها و انجمن ها و تشکل های مردمی در استان اردبیل دیرپا نیستند و همچنان مراحل تکامل و توسعه خود را سپری می کنند اما در صورت توجه و حمایت همگانی از آنها، بالندگی جوانه سمن ها و دست یافتن به سامان جوان ها در جامعه ای پویا و خلاق، آرزویی محال و هدفی همچون خیال نیست.

گزارش :عیسی پاشاپور

منبع : ایرنا