معلولیت شهر یا ناتوانی معلولان/از رویا تا واقعیت، شهری برای همه

دسترس پذیری شهر برای معلولان جسمی و حرکتی و سالمندان یکی از مولفه های اساسی در مدیریت اصولی شهرها به شمار می رود،امری که در کشورهای توسعه یافته به نحو مطلوب و سازنده ای اجرایی و عملیاتی می شود.

در سال گذشته با پیگیری های مستمر علی صابری،عضو شورای شهر تهران،سرانجام شورای مشورتی شهردار تهران در امور توان یابان و شهر دسترس پذیر تشکیل شد تا با الگو برداری از نمونه های موفق خارجی،مشکلات،کاستی ها و کمبودهای احتمالی مورد بررسی قرار گیرد و متعاقبا نسبت به رفع و بهبود آن اقدامات لازم عملیاتی شود.

امری که به عقیده صابری،وجه اجرایی آن پر رنگ است و به تعبیری بیشتر از آنکه شورای مورد اشاره در حوزه نظری و تئوری ورود کند،در حوزه اجرایی و عملیاتی فعالیت خواهد کرد.

پس از تشکیل شورای مذکور،بازدیدهای سه نفره اعضای شورای اسلامی شهر تهران از خانواده های معلول در تهران آغاز شد،بازدیدهایی که از 28 اسفندماه رسما کلید خورد.

آنچنان که عین القضات،عضو شورای مشورتی شهر دسترس پذیر عنوان داشته،در بازدیدهای مورد اشاره،مناسب سازی اندرونی خانه ها و منازل معلولان نیز در دستور کار قرار خواهد گرفت.

الزامات متعددی همچون سرویس های بهداشتی فرنگی،رمپ های مورد نیاز برای تسهیل حرکت معلولان جسمی و حرکتی و تردد و جابجایی ویلچرها،اصلاح راه های دسترسی به حیاط،راه پله،اصلاح پل،پیاده رو و محیط پیرامونی در مجاورت منازل معلولان از مواردی است که در اولویت مدیریت شهری تهران برای بهبود وضعیت موجود، اولویت گذاری می شود.

حتی مقرر است این امر در خصوص منازلی که نیاز به آسانسور یا بالابر در آن احساس می شود نیز عملیاتی شود، امری که ظاهرا شخص شهردارحساسیت و دقت نظر بسیاری را بر روی آن لحاظ کرده است.

در طرح مورد اشاره،اولویت با خانوارهایی است که از معلولان بیشتری برخوردارند و به عبارتی به نحوی جدی تر درگیر محدودیت های موجود برای تسهیل و عادی سازی زندگی اعضای کم توان یا ناتوان جسمی و حرکتی در خانواده خود هستند.

**از دسترس پذیری تا مناسب سازی

در برخی محافل وجه اشتراک و تَرادُف معنایی برای دو واژه (دسترس پذیری) و (مناسب سازی) شهر در نظر می گیرند،اما آنچه که در این خصوص حائز اهمیت به شمار می رود معطوف به دامنه و گستردگی پوشش و ارائه خدمات به معلولان در عرصه دسترس پذیری است.

رویا کاظم آبادی،کارشناس ارشد شهرسازی،در این خصوص اظهار کرد:در دسترس پذیری تمامی جنبه ها و الزامات و نیازهای معلولان و ناتوانان جسمی و حرکتی اعم از جانبازان،نابینایان،کم بینایان،کم توانان و...در نظر گرفته می شود اما در حوزه مناسب سازی صرفا بر ابعاد فیزیکی امر مذکور توجه می شود.

وی افزود:امروزه در کشورهای توسعه یافته و شهرهای پیشرفته دنیا همچون،اسلو ،برن،مونیخ،استکهلم،زوریخ، هلسینکی و...نحوه ارائه خدمات به معلولان بگونه ای است که تلاش می شود حداکثر دسترس پذیری و زمینه سازی برای ارائه خدمات به این گروه ها همچون افراد عادی جامعه فراهم و مهیا شود.

کارشناس ارشد شهرسازی عنوان کرد:حتی این امر تا جایی پیش رفته که در صورت عدم امکان دریافت آسان خدمات از سوی معلولان در فروشگاه ها،معابر عمومی و...،ناتوانان و کم توانان جسمی قادر خواهند بود شکایت مورد نظر خویش را از محدودیت های احتمالی از طریق قانونی پیگیری کنند.

وی افزود:به عنوان مثال در صورت دشواری استفاده معلول از خدمات پرداخت همچون دستگاه هاتی کارت خوان ،فرد معلول قادر خواهد بود دادخواست یا در خواستی برای پیگیری قانونی در جهت احقاق حق خویش را مطرح و به جریان بیندازد.

**لزوم پیوست دسترسی پذیری و مناسب سازی به پروژه های عمرانی و شهری

یکی از راهکارهای موثر در ضمانت اجرایی چنین طرح هایی،به لزوم تعریف پیوست مناسب سازی و دسترس پذیری به پروژه های عمرانی و شهری معطوف می شود.

به عبارتی الزام آور بودن تحقق این امر و حتی پیش بینی ساز وکاری برای نظارت کارشناسان امر نسبت به رعایت اصول استاندارد در این خصوص و منوط کردن صدور جواز ساخت یا پایان کار به اعمال و لحاظ کردن اصول فنی و مهندسی دسترس پذیری و مناسب سازی و بخشنامه شدن این امر خطیرمی تواند قدرت اجرایی این ساز وکار را بیش از پیش تقویت کند.

** نقش دسترس پذیری شهرها در توسعه و شکوفایی جامعه

بدون تردید جامعه معلول و کم توان یا ناتوان جسمی نیز دارای توانمندی ها و ظرفیت های خاص به خود است و اینطور نیست که این طیف و گروه بصورت خنثی و یا صرفا و مطلقا مصرف کننده تلقی شوند.

با یک بررسی اجمالی در جامعه معلولان کشور به روشنی در می یابیم که بسیاری از این افراد در بخش ها و حوزه هایی خاص دارای توانمندی ها و استعدادهایی هستند که بخش اعظم جامعه و افرادی که در سلامت کامل به سر می برند از آن محرومند.

از سوی دیگر بسیاری از مشاغل همچون معلمی،وکالت،پزشکی و...وجود دارد که وابسته به قدرت فکر،تحلیل و دانش نظری و تئوری متخصصان و کارشناسان امر است و به واقع فعالیت یدی چندانی نمی توان برای آن متصور بود.

از سوی دیگر نباید از نظر دور داشت که ضریب ناتوانی در افراد معلول نیز با شدت و ضعف هایی همراه است و چه بسیار معلولانی که حتی قادرند در بخش هایی از فعالیت های یدی و فیزیکی نیز موفق ظاهر شوند.

تمامی این موارد موید این امر است که نباید معلولیت یا محدودیت جسمی و حرکتی یا نقض عضوی از بدن در این طیف و گروه از جامعه احیانا باعث نادیده گرفتن توانایی های بالقوه و برجسته آنها شود.

بطور یقین با مناسب سازی و دسترسی مطلوب و سازنده شهر ها برای معلولان می توان از این ظرفیت و استعداد ویژه در توسعه و شکوفایی هر چه مطلوب تر جامعه بهره برد و روند پویایی و بالندگی را تسریع کرد.

یقینا با نادیده گرفتن بستر و زیرساخت های لازم برای حضور افراد معلول در جامعه به مثابه افراد عادی،بخش قابل توجهی از توانمندی های موجود در حوزه جامعه معلولان کشور به حاشیه می رود که این موضوع خسران و خسارت بزرگی است که با مناسب سازی و دسترس پذیری قابل رفع و پیشگیری خواهد بود،امری که ظاهرا مدیریت شهری تهران آن را مدنظر قرار داده تا فضا و بستر مناسب تری برای بهره مندی معلولان از امکانات شهری فراهم شودو البته درآینده میزان جدیت مسئولان ذی ربط در توجه به این امر خطیر و نتایج تشکیل شورای مشورتی توان یابان و شهر دسترس پذیر و ضریب کارآمدی آن قابل بررسی خواهد بود.

منبع : باشگاه خبرنگاران جوان