میترا بهرامی: «استخدام معلولان تکلیف قانونی شد»؛ این خبر را در روزهای اخیر انوشیروان محسنی بندپی، رئیس سازمان بهزیستی برای جامعه یک میلیون و۳۰۰ هزار نفری معلولان ایران به عنوان آماری از طرف سازمان اعلام کرده است.
درحال حاضر ۶۵ درصدمعلولان کشور را مردان تشکیل می‌دهند و ۷۰ درصد کل جامعه معلولان پس از تولد بر اثر حوادث دچار معلولیت شده‌اند و بی‌شک برای داشتن شغل و فرصت‌های برابر با افراد تندرست محق هستند.
رئیس سازمان بهزیستی ایجاد اشتغال را از اولویت‌های نخست و مهم این سازمان عنوان کرده و گفته بود که قانون جدید استخدام معلولان در دستگاه‌ها قرار است از ابتدای سال آتی اجرایی شود تا به این ترتیب این افراد هم امکان بهره‌مندی از فرصت‌های شغلی را داشته باشند.
محسنی بندپی این را هم گفته بود که لایحه اخیر استخدام معلولان در دستگاه‌ها در مجلس دهم بررسی و تصویب شده و امید است در آینده نزدیک به اجرا درآید؛ ضمن اینکه اجرایی شدن قانون یاد شده نیازمند تخصیص اعتبارات و تدوین الزامات مورد نیاز در قانون برنامه ششم توسعه است.
قاسم عبداله‌زاده، قائم‌مقام توانمندسازی و مشارکت‌های مردمی سازمان بهزیستی اما در سفر اخیر خود به قزوین گفت:سهم سه درصدی اشتغال معلولان دردستگاه های دولتی درحال اجراست؛ امادربخش خصوصی اهرم اجرایی قوی برای الزام به اشتغال معلولان وجود ندارد.
معلول شاغل، بی‌نیاز از ترحم است
کارآفرین برتر حوزه معلولان اعتقاد دارد که معلول، تواناست و چنانچه برای او شغل و فرصت برابر ایجاد شود، نیاز به ترحم دیگران ندارد.
سیدمحمد موسوی که خود نیز معلولیت دارد و بنیانگذار کانون معلولین تواناست، با به‌کارگیری معلولان در خط تولید و بخش‌های مختلف شرکت خود، برای ۶۰۰ نفر شغل ایجاد کرده است.
وی رمز موفقیت این شرکت را اتکا به توانمندی‌های معلولان عنوان و بیان می‌کند: در سال جاری که سال «اقتصاد مقاومتی؛ اقدام و عمل» نام گرفته، باید تمام متولیان امر با دوری از شعارزدگی نسبت به ایجاد فرصت‌های شغلی به ویژه در حوزه معلولان اقدام کنند؛ کاری که کانون معلولان توانا از حدود ۲۰ سال پیش با بهره‌مندی از قدرت و اراده قشر معلول انجام داده است.
رئیس هیئت‌مدیره کانون معلولین توانا اضافه می‌کند: به منظور ایجاد فرصت‌های شغلی برای قشر معلول لازم است ضمن ایجاد امنیت اقتصادی از سوی دولت، بانک‌ها نیز در خدمت کارآفرینان باشند.
موسوی باانتقاد از اجرایی نشدن قانون استخدام سه درصدی معلولان در دستگاه‌های اجرایی و اداری ادامه می‌دهد: اجرای مقطعی قانون یاد شده هم کمکی به اشتغال معلولان نمی‌کند و اثرگذار نیست.
وی ایجاد ضمانت اجرایی برای قوانین مرتبط بااشتغال معلولان را لازمه تحقق آن می داند و یادآور می‌شود: به فرموده رهبر معظم انقلاب کمک به مردم باید با رویکرد اجتماعی صورت گیرد و اشتغال‌زایی در کانون معلولین توانا نیز با همین نگاه و رویکرد بوده است.
کارآفرین برتر کشور خاطرنشان می‌کند: باید نگاه به این قشر چنان باشد که با فراهم کردن فرصت‌های این‌چنینی، آنان نه تنها باری بر دوش جامعه نباشند؛ بلکه بتواننداستقلال یابند و درجامعه به افراد تندرست هم یاری برسانند.
موسوی حرفه‌آموزی به معلولان در مدارس و نهادهای متولی را امری ضروری عنوان و بیان می‌کند:اشتغال نقش قابل توجهی دراستقلال معلولان دارد و در صورت اجرای قوانین، همراهی نهادهای آموزشی و احساس مسئولیت متولیان می‌توان آن را جامه عمل پوشانید.
استاندار قزوین نیزموضوع همکاری بانک‌ها و دستگاه‌های اجرایی با واحدهای تولیدی را بارها مورد تأکید قرار داده و آن‌ها را در نشست‌های مختلف ملزم به همراهی با تولیدکنندگان کرده است تا به قول خودش مانع زخمی کردن تولیدکنندگان شود و بتوان اقتصاد مقاومتی را جان بخشید.
شغل بیافرینید؛ شغل پایدار
محمدرضا طاهری از فعالان حوزه افراد دارای معلولیت است که در استان اصفهان به عنوان رئیس مجمع تشکل‌های استان و نایب‌رئیس جامعه معلولان استان اصفهان فعالیت می‌کند.
طاهری وضعیت اشتغال معلولان به ویژه در استان اصفهان را بسیار نامطلوب عنوان می‌کند و به خبرنگار ما می‌گوید: اشتغال در سراسر کشور دچار مشکل است و در اصفهان نیز به دلیل قدیمی بودن صنعت این استان، مشکلات خاصی دارد.
وی با تأکید بر اهمیت ایجاد تحول در صنعت اصفهان به منظور بهبود وضعیت اشتغال و به تبع آن اشتغال معلولان این استان عنوان می‌کند: همچنین مسائل اجتماعی واقتصادی درسال‌های اخیر تعطیلی کارگاه‌های تولیدی وخصوصی را به دنبال داشته و فرآیند واگذاری امور به بخش دولتی از سوی دولت نیز مزیدبرعلت شده است؛ زیرا به‌کارگیری نیروی دارای معلولیت برای کارفرمایان جاذبه ندارد.
نایب‌رئیس جامعه معلولان استان اصفهان اجرای قانون استخدام سه درصدی افراد دارای معلولیت در دستگاه‌های دولتی این استان را بسیار ضعیف عنوان و بیان می‌کند: در بخش دولتی در چند سال اخیر آزمون‌های استخدامی زیادی برگزار نمی‌شود، آزمون‌ها استانی شده و نهادها با اعتبارات داخلی خود اقدام به جذب نیروی انسانی می‌کنند؛ اما از آنجا که برای مسئولان افراد تندرست در اولویت جذب هستند، حتی در صورت پذیرفته شدن معلولان در آزمون استخدامی، در مرحله مصاحبه افراد تندرست یا دارای سابقه کار در آن نهاد، جذب می‌شوند.
طاهری با اشاره به فقدان اشتغال پایدار اضافه می‌کند: باید در ابتدا فرصت‌های شغلی وجود داشته باشد تا پس از آن بهزیستی یا دیگر نهادهای متولی بتوانند جامعه هدف را به اشتغال پایدار برسانند.
وی خاطرنشان می‌کند: به طور معمول وقتی کارفرما بتواند چند وظیفه را به نیروی تندرست واگذار کند، جذب نیروی دارای معلولیت بدلیل محدودیت جسمی وقدرت انجام یک کار، برای کارفرماومسئول جاذبه‌ای ندارد.
نایب‌رئیس جامعه معلولان استان اصفهان تصریح می‌کند: دولت در سال‌های اخیر برای تشویق کارفرمایان به جذب نیروهای دارای معلولیت امتیازاتی مانند پرداخت حق بیمه افراد دارای معلولیت را در نظر گرفته و اعمال کرده؛ اما در عمل چندان موفق نبوده است.
طاهری اضافه می‌کند: طرح کار در خانه هم که برای معلولان برنامه‌ریزی شد، به دلیل نداشتن برند و بازار مناسب برای عرضه تولیدات خانگی معلولان با اقبال چندانی روبه‌رو نشده است.
وی ادامه می‌دهد: در میان معلولان، افراد ناشنوا بیشترین شانس را برای اشتغال و افراد دارای معلولیت جسمی حرکتی کمترین شانس را دارند.
نایب‌رئیس جامعه معلولان استان اصفهان اضافه می‌کند: دفاتر پیشخوان دولت، دفاتر رسمی و پلیس+۱۰ از بخش‌هایی هستند که افراد دارای معلولیت قادربه انجام نوع کار و تخصص آنهاهستند و این مجموعه‌ها می‌توانند هنگام واگذاری به بخش خصوصی، مسئول آن را ملزم به به‌کارگیری نیروهای دارای معلولیت برای انجام برخی امور کنند.
طاهری خاطرنشان می‌کند: طبق اعلام مسئولان مقرر شده طرح جدیدی با الگوگیری از کشورهای پیشرفته برای اشتغال پایدار معلولان در کشور اجرا شود که استان اصفهان به عنوان پایلوت آن انتخاب شده است و براساس آن باتوجه به علاقه افراد دارای معلولیت و متناسب با توان فیزیکی آنان، پس ازچند سال آموزش و حمایت مالی از این افراد شغل‌های پایداری برای آنان ایجاد شود.
نصف معلولان بیکارند؛ ۵ برابر تندرست‌ها
یک دکترای جامعه‌شناسی نیز با بیان اینکه نرخ بیکاری افراد دارای معلولیت دست‌کم پنج برابر افراد عادی است، : این در حالی اتفاق می‌افتد که خودکفایی و استقلال فردی، بنیادی‌ترین موضوع در زندگی افراد دارای معلولیت است و نبود کار مناسب از مهم‌ترین عوامل طرد اجتماعی است.
غلامرضا زرین‌کفشیان ایجاد و توسعه اشتغال پایدار را زمینه‌ساز توانمندسازی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی می‌داند و می‌افزاید: اشتغال در ایجاد حس مشارکت افراد دارای معلولیت نقش کلیدی ایفا می‌کند و این مشارکت می‌تواند به حوزه‌های مختلف تسری یابد که ثمره آن افزایش قابل توجه در سلامت روحی معلولان و جامعه است.
وی با بیان اینکه بیکاری افراد دارای معلولیت ضمن تنزل جایگاه اجتماعی و انسانی آنان، روحیه ناامیدی و رکود را در آنان افزایش می‌دهد، عنوان می‌کند: هزینه‌های مادی و معنوی ناشی از این موضوع برای جامعه چشمگیر است و از همین رو اشتغال افراد این قشر موجب حذف هزینه‌های تأمین مستمری‌های مادام‌العمر می‌شود.
این دکترای جامعه‌شناسی با اشاره به لزوم توجه به اشتغال در برنامه‌های توسعه‌ای جوامع اضافه می‌کند: جامعه‌ای که در آن اشتغال ایجاد شود، اما توزیع آن در میان افراد معلول و غیرمعلول متناسب نباشد، به توسعه‌یافتگی نرسیده است؛ هرچند اگر درآمد آن افزایش یابد.
زرین‌کفشیان با بیان اینکه دادن بسته‌های حمایتی موقت مانند بن و رویکردهای مردود رفاهی به معلولان مشکلات این قشر را حل نمی‌کند، ادامه می‌دهد: رویکردهای این‌چنینی در عمل مددجویانی وابسته، منفعل و متکی به منابع حمایتی می‌سازد که در هیچ صورتی از نهادهای حمایتی جدا نمی‌شود.
وی خاطرنشان می‌کند: این مشکل فقط در صورت ایجاد و توسعه اشتغال پایدار حل می‌شود و در یک کلام می‌توان گفت در حوزه سیاست‌گذاری برای نهادهای حمایتی مانند بهزیستی باید در زمینه اشتغال سرمایه‌گذاری شود.
این دکترای جامعه‌شناسی درباره علل عمده بیکاری افراد دارای معلولیت، تصریح می‌کند: نگرش منفی جامعه به ویژه کارفرمایان، مناسب‌سازی نشدن محیط کار، تبعیض درحوزه آموزش فرزندان دارای معلولیت، نبود قوانین و برنامه‌ریزی درست از جمله این علل به شمار می‌رود.
زرین‌کفشیان عنوان می‌کند: باید نگرش جامعه را تغییر داد، برای آنان مشاغل حفاظت‌شده ایجاد کرد، مزایای مالیاتی برای کارفرمایان در نظر گرفت و تسهیلات مالی به واحدهای کوچک کسب و کار پرداخت کرد.
وی خاطرنشان می‌کند: دادن آموزش‌های حرفه‌ای یا دیگر کمک‌های مالی و فنی برای آن دسته از کارفرمایان که افراد دارای معلولیت را به‌کارگیری می‌کنند، از دیگر اقدامات مفید در زمینه ایجاد اشتغال برای معلولان محسوب می‌شود که در سطح بین‌المللی نیز به منظور حمایت بیشتر از اشتغال این قشر به آن پرداخته شده است.
بر اساس این گزارش، کتاب «ناتوان‌شدگان» نوشته غلامرضا زرین‌کفشیان نتایج یک پژوهش ذکر شده که بر اساس آن حدود نیمی از معلولان در جامعه ما بیکار هستند و معلولانی هم که خود را شاغل معرفی کرده‌اند، همگی به شغل‌های کاذب، بی‌ثبات و غیررسمی اشتغال داشته‌اند.
بر این اساس بیشترین آمار اشتغال معلولان مربوط به کارگری با ۹.۳ درصد و پس از آن کارمندی با ۸.۷ درصد و کمترین آمار مربوط به خیاطی، دفترداری و مترجمی هر یک با ۰.۳ درصد سهم بوده است.
تدریس در دانشگاه، مدیریت، مهندسی، نگهبانی، فروشندگی، کفاشی، بایگانی و سیگارفروشی از دیگر مشاغلی بوده که شرکت‌کنندگان در این تحقیق به آن اشتغال داشته‌اند.
بدیهی است اشتغال معلولان نیازمند برنامه‌ریزی، فرهنگ‌سازی و اقدام جدی به منظور فعالیت این قشر در مشاغل دارای منزلت اجتماعی و نیز ایجاد اشتغال پایدار برای معلولان است و از رهگذر آن می‌توان به برابری، استقلال، اعتماد به نفس بیشتر معلولان، ارتقاء شأن اجتماعی و اقتصادی، دوری از انزوا وتوسعه‌یافتگی جامعه دست یافت.
رسیدن به این هدف جز با تأمین منابع مالی، تغییر نگاه مردم و جدایی از رویکردهای مردود رفاهی در سیاست گذاری‌های مسئولان امر محقق نمی‌شود.
منبع : مهر