کتایون حقیقی در مصاحبه با خبرنگار مجتمع رعد:

توانبخشی، عاملی برای بهبود کیفیت زندگی فرد معلول

در مجتمع آموزشی نیکوکاری رعد و در انتهای راهرو سمت راستی،  یک سالن و چند اتاق بسيار تميز با لوازم و دستگاه‌هاى الكترونيكى علم فيزيوتراپى وجود دارد كه روزانه بيش از بیست نفر از کارآموزان این مجتمع که نيازمند فيزيوتراپى هستند براى رسيدن به سلامتى دوباره‌شان به آنجا و کتایون حقیقی مراجعه مى كنند.

کتایون حقیقی به همراه اعضا تیم خود، واحد توانبخشیِ رعد را  به  یکی از بازوهای پرتلاش مجتمع مبدل ساخته و همواره در تلاش است تا در بهبود شرایط زندگی توان یابان تاثیر داشته باشد.

با ایشان که عاشقانه و صبورانه توان دوباره‌ای به افراد معلول می‌بخشد و  فارغ التحصیل رشته فیزیوتراپی از دانشکده توانبخشی دانشگاه ایران نیز است به گفت‌وگو می‌نشینیم: 

• کمی از سابقه کاری تان بگویید.

ده سال پس از فارغ التحصیلی در یک بیمارستان خصوصی کار می‌کردم و گاهی هم مریض های خصوصی را ویزیت می‌کردم. بعد از آن از سال ۷۷ با مجتمع رعد آشنا شدم حدود دو سال به صورت داوطلب و از سال هفتاد ونه، رسما مشغول به فعالیت هستم.

• چطور با رعد آشنا شدید؟

به صورت کاملا اتفاقی، یکی از دوستان من جزء گروه بانوان رعد بود. من آن زمان به دلیل اینکه بچه کوچکی داشتم شاغل نبودم. به من گفتند که خیریه وجود دارد آیا تمایل دارید که در آن کار کنید؟ من هم که دوست داشتم ساعتی را مشغول به این کار باشم و بیمارانی مرتبط با رشته‌ام داشته باشم، اشتیاق نشان دادم و بعد آمدم و با اینجا آشنا شدم. فرم پر کردم و هفته‌ای دو روز صبح تا ظهر مشغول به کار شدم. اوایل این به صورت داوطلب بود اما بعد از اینکه تصمیم گرفتند بخش فیزیوتراپی را گسترش بدهند. حدود سال هشتاد و دو از من خواستند که با آن‌ها همکاری بیشتری داشته باشم.

• قبل از حضورتان در رعد ذهنیتی در مورد کار کردن در مجموعه خیریه داشتید؟

نه. اما با توجه به نوع کارم بیماران نیازمندی داشتم که به کمک من نیاز داشتند اما شاید از شرایط مالی خوبی برخوردار نبودند، من کارم را برای آنها انجام می‌دادم و به همان اندازه که می‌توانستند به من پرداخت می‌کردند. من دوست داشتم کمک کنم و با توجه به نوع کار من این ذهنیت کلی باید باشد که همه چیز پول نیست و من با وجود دانشی که دارم یک مسئولیت اجتماعی هم دارم که باید به آن عمل کنم. بزرگترین نعمتی که وجود دارد سلامتی است و من باید شکر آن را با کمک به بندگان خدا بجا آورم. این دیدگاه خیلی از همکاران من است. چون من دغدغه پرداخت هزینه‌های خانواده را ندارم و شرایط کار در خیریه را هم دارم. شرایط کاری در رعد به یک دیدگاه خاص نیاز دارد.

• ما با دو واژه فیزیوتراپی و کاردرمانی مواجه هستیم این دو چه فرقی باهم دارند؟

 این دو، رشته‌هایی از توانبخشی هستند که تقریباً دیدگاه آنها کمک به استقلال فردی شخص است تا کیفیت بهتری در زندگی داشته باشد. ولی تکنیک آنها متفاوت است. در واقع؛ هدف مشترک کاردرمانی و فیزیوتراپی کمک به روند بهبود بیمار می‌باشد. فیزیوتراپی علم استفاده از انواع مدالیته‌های فیزیکی و تمرین‌های فیزیکی برای کاهش درد٬ افزایش توانمندی٬ اصلاح ساختاری و مستقل ساختن فرد کم توان است ولی کاردرمانی علم و هنر استفاده از فعالیت‌های هدفمند درمانی٬ جهت درگیر ساختن ذهن٬ روان و جسم بیمار٬ برای افزایش هر چه بیشتر استقلال و توانمندی فرد است.

تمرکز اصلی در فیزیوتراپی درمان مشکلات جسمی است ولی کاردرمانی بر اساس دیدگاه کلی نگری که دارد؛ علاوه بر تمرکز برای حل مشکلات جسمی بیمار٬ شرایط روانی بیمار را هم در نظر می‌گیرد. همچنین هدف اصلی کاردرمانی فقط حل مشکل بیمار نیست٬ بلکه ایجاد عملکرد مفید و بازگشت بیمار به زندگی کاری و اجتماعی است.

ابزار یک کاردرمانگر٬ غالبا ابتکار اوست و به منظور بهبود بیمار از فعالیت‌های هدفمند با استفاده از ساده‌ترین ابزار که متناسب با شرایط بیمار است استفاده می‌کند طوری که بیمار با یادگیری تمرینات و فعالیت های درمانی می‌تواند آنها را در خارج از کلینیک انجام دهد و روند درمان را سریعتر کند. در حالی که در فیزیوتراپی درمان غالبا به دو شکل کلی است  یا استفاده از مدالیته‌های درمانی ( نظیر اولتراسوند٬ مادون قرمز،  ماورابنفش٬ دستگاه‌های الکترو تراپی٬ استیمولاتورها و تنس‌ها و هات پک٬ آیسینگ٬ ویبراتور و...) یا تمرین‌های درمانی حرکتی ( نظیر تمرین‌های PRE ٬ تقویت عضلات و افزودن وزنه‌ها٬ کشش و مهار عضلانیو ...) و به دلیل استفاده از تجهیزات و دستگاه‌های خاص درمان بیمار محدود به کلینیک است. اما در کل باید گفت ما در رعد چون ما کمبود نیرو داریم به اجبار باید هر دو رشته با همکاری هم به کارآموزان سرویس بدهند.

• رعد از نظر تجهیزات و وسایل توانبخشی در چه سطحی است؟

با توجه به نیازی که ما اینجا داریم خوب است و ابزارهای مورد نیاز را داریم. ولی اگر بتوانیم به روزتر هم باشیم بهتر است.

• مراجعین شما تا به الان چه نظری نسبت به واحد توانبخشی داشتند؟

بعضی وقت‌ها از سختگیری که ما داریم ابراز نارضایتی می‌کنند. چون ما معتقدیم اگر قرار است کاری نتیجه بدهد باید با برنامه و چارچوب انجام شود که این گاهی باعث ناراحتی بچه ها می‌شود که چرا زیاد سخت گیری می کنم. دیگر اینکه گاهی سوء تفاهم ایجاد می شود. من مقید به یک سری اصول در رشته خودم هستم. گاهی بیماران میخواهند از وسایل و دستگاه ها استفاده کنند اما پروسه درمان آنها به من می‌گوید که این کار برای او خوب نیست و من هم نمی گذارم انجام شود. برایشان توضیح می‌دهم که این کار علمی نیست و خودشان هم می‌توانند سرچ و تحقیق کنند. اما در حالت کلی از نتیجه کار تا به الان ناراضی نبودند.

• یعنی هیچ وقت از نتیجه ندادن درمان شکایتی نکردند؟

من زمان مصاحبه  و ثبت نام اولیه به کارآموزان می گویم که شما با توجه به بیماری چه مراحلی را می‌توانید طی کنید و از بیمار هم می پرسم که چه توقعی از درمان دارد اگر خواسته آنها واقع‌بینانه نباشد برایشان توضیح می‌دهم اگر این را بپذیرند مشکلی نخواهیم داشت اما گاهی نمیخواهند با توضیحات ما توجیه شوند.

• زمانی که عضوی از رعد شدید برای خودتان چه فضا و برنامه‌ای ترسیم کردید؟

من اول سعی کردم دیده معمولی نسبت به بچه ها داشته باشم با وجود درس‌های روانشناسی دانشگاه اما باز هم در مواجهه با شرایط امکان دارد انسان دلسوزی کند. کمی طول کشید تا به چرا ها در ذهنم درباره شرایط بچه ها جواب بدهم و با آن کنار بیایم.

بعد به این نتیجه رسیدم که من اینجا هستم تا به بچه ها یاد بدهم چگونه با همین شرایط زندگی بهتری داشته باشند. حالا نقش خودم را پذیرفتم و دلسوزی را کنار گذاشتم و از کارم لذت می‌برم. به مرور دیدگاه و برنامه هایم شکل گرفت و مدام در حال تغییر کردن است و تجربه پیدا می‌کنم.

• شما به عنوان مسئول توانبخشی رعد برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری برای کارتان دارید؟

بله. هر روز صبح قبل از کار با همکاران یک جلسه داریم که برنامه‌ریزی آن روز است که ما با هر بیمار قرار است چه کار انجام بدهیم. یک برنامه‌ریزی سالانه هم داریم که اول هر سال با همکاری سایر دوستان با توجه به برنامه کلان رعد تبیین می‌شود. تا به الان برای رسیدن به برنامه ها مشکلی نبوده و مگر مسائل مالی که گاهی کار را کند می کند.

• برنامه‌های آینده شما برای توانبخشی چیست؟

بیشترین تمرکز ما روی این موضوع است که افراد دارای معلولیت برای ورود به بازار کار آماده شوند. چیزی که ما در رعد  بررسی می‌کنیم که هر فرد برای اشتغال از نظر توانبخشی به چه چیزی نیاز دارد و همان را تقویت می کنیم. از برنامه‌های دیگر واحد توانبخشی همکاری با دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی است تا هر چه بیشتر بتوانیم به روز باشیم.

• به نظر شما فردی که کار توانبخشی انجام می‌دهد باید چه شخصیتی داشته باشد؟

این یک کار انسانی است. فردی که وارد توانبخشی می‌شود، علاوه‌بر دانش و علمی که دارد باید یک چارچوب انسانی و معنوی را هم رعایت کند؛ چون این جایگاهی است که خداوند به لطف خود در اختیار ما قرار داده و باید این را قدر دانست و مسئولیت شغلی و اجتماعی خود را خوب انجام دهد تا تاثیر ماندگار تری داشته باشد.

• به عنوان یک فیزیوتراپ چه توصیه‌ای به افراد معلول دارید؟

 توانبخشی برای هیچکس تمام نمی‌شود. حتی برای افرادی که شاید مشکل جسمی ندارند. باید یاد بگیریم تا آخر عمر چطور با بدن خود رفتار کنیم. با توجه به تعریف معلولیت که اصولا تا آخر عمر با ما است؛ باید بدانیم با آن چه کار کنیم و چطور رفتار کنیم. باید بدانیم با مراجعه به توانبخشی همه چیز تمام نمی‌شود. از کارآموزان می‌خواهم تمریناتی که ما برای آن‌ها می‌نویسیم همیشه و هر جا همراه خود داشته باشند و تمرینات را پیگیری کنند.