توان‌یابان در حسرت سفر

این پیشنهاد می‌تواند تلنگری برای مدیران شهری باشد که بخش قابل توجهی از جمعیت ایران را نایدیده گرفته‌اند و هیچ‌گاه در برنامه‌ریزی‌ها به آن‌ها توجه نشده است. کم نیستند مردمی که از سفر و تفریح تنها به‌دلیل عدم مناسب‌سازی امکان گردشگری، محروم شده‌اند. سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده است که 15درصد از افراد هر جامعه معلول هستند. این آمار در ایران به 11 میلیون نفر می‌رسد. باتوجه به این آمار باید تمامی اماکن شهری کشور مملو از معلولان باشد، اما به‌راستی چرا خبری از این جمعیت 11 میلیون نفری در شهر نیست؟

اگر یک روز روی ویلچری نشسته و در شهر گردشی داشته باشید، در همان دقایق نخست به‌دلایل ناپدید‌شدن معلولان از خیابان‌های شهر پی خواهید برد. جمعیتی که به‌دلیل نادیده گرفتن توسط جامعه، منزوی شده‌اند. سهم این 11 میلیون نفر از امکانات و خدمات شهری به‌اندازه‌ای ناچیز است که می‌توان گفت هیچ است؛ به همین دلیل خبری از معلولان در شهر نیست.

**معلولان هم سفر می‌خواهند
الهام خادم حسینی، مدیر اجرایی پاراتور در انجمن معلولان پارس؛ که پیشنهاد تهرانگردی با ویلچر را به شهردار تهران و رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری داده است به مهر گفت: «ایجاد این انجمن در واقع تلنگری برای مسئولان است تا بدانند معلولانی هستند که می خواهند گردشگری کنند. سالمندان و معلولان، آن دسته از اقشار جامعه هستند که باید به آن‌ها توجه شود اما اکنون نه آن‌ها و نه خانواده‌های‌شان نمی‌توانند به راحتی گردش کنند.

ده درصد جامعه سالمند، ده درصد معلول و 20 درصد خانواده این افراد هستند. ما قشر عظیمی را در گردشگری کشور از دست داده‌ایم. یکی از کارهای آینده ما تنها توجه به کارهای اجرایی خواهد بود. معلولان تجهیزات تخصصی و استاندارد و افراد آشنا به این امر را در صنعت گردشگری لازم دارند. اقامتگاه‌ها و بوم‌گردی‌ها می‌توانند این امکانات را داشته باشند. هتل‌های کمی استاندارد شده‌اند اما موزه فرش، باغ موزه قصر، باغ ایرانی، باغ کتاب یا برج میلاد در تهران کمی توانسته‌‍‌اند که خود را برای حضور معلولان تجهیز کنند.جمعیت سالمندان ما در سال‌های آینده رو به افزایش خواهد بود باید از الان مراکز دیدنی‌مان را تجهیز کنیم».

خادم حسینی با اشاره به اینکه در زمینه حمل و نقل تنها 60 اتوبوس و 120 ون در تهران و جدیدا هم در شیراز داریم، گفت: «من یک بار با معلولی صحبت می‌کردم می گفت که یک شیب نادرست برای ما مانند یک مین در شهر هست. شرایط سفر معلولان در شهرستان‌ها بسیار سخت‌تر است. از سالی که گردشگری برای همه شعار گردشگری سال بود، به مراکز گرشگری و هتل‌ها دستوری داده شد که باید تجهیزات‌شان را برای استفاده معلولان آماده کنند،کم و بیش این اقدام انجام شد.

این درحالی است که دانشجویان عمران و شهرسازی درس استفاده معلولان از فضاهای شهری را پاس می‌کنند اما در پروژه‌های خود آن را اجرا نمی‌کنند. چند بار برای ناشنوایان و دو بار هم تور نابینایان تور برگزار کردیم یک بار هم جوانان سندروم داون را به ری‌گردی برده ایم اما بیشتر فعالیت‌مان برای معلولان جسمی و حرکتی است. من توصیه دارم که تمام مهندسان معماری و برنامه‌ریزی شهری یک بار روی ویلچر بنشینند تا بعد از آن مشکلات شهرشان را ببینند.

**مناسب‌سازی تزئینی
به‌گفته مسئولان بهزیستی کشور، آمار معلولیت در کشور در سال‌های اخیر از 10 به 15درصد افزایش یافته است. معلولان و سالمندان به‌عنوان اعضای آسیب‌پذیر و در معرض خطر جامعه هستند و ایجاد فرصت‌های برابر به‌منظور دسترسی این قشر به مکان‌های مختلف سطح شهر، یکی از حقوق اولیه آن‌ها محسوب می‌شود.مناسب‌سازی اماکن عمومی در شهرها، یکی از ابتدایی‌ترین اقداماتی است که می‌تواند برای معلولان انجام شود. طرح‌هایی که با نواقص بسیاری اجرا می‌شود.

گاهی اوقات شاهد اجرای برخی طرح‌های مناسب‌سازی در شهر هستیم اما این طرح به‌صورت ناقص اجرا می‌شود و به‌جای کمک به معلولان، آن‌ها را به‌دردسر بیشتر نیز می‌اندازند. به‌عنوان مثال خطوط زردرنگ در پیاده‌راه‌ها که به‌گمان بسیاری از مدیران‌شهری این خطوط زرد، تنها جنبه تزیینی داشته و برای راهنمایی نابینایان طراحی نشده است.

نابینایان بسیاری به‌خاطر جانمایی اشتباه این خطوط، تاکنون آسیب دیده‌اند و حتی جان آن‌ها نیز به‌خطر افتاده است. یکی دیگر از این طرح‌های مناسب‌سازی به مترو تهران باز می‌گردد. علایمی در ایستگاه‌ها نصب شده‌ است تا به معلولان برای سوار شدن در قطارها کمک کند اما این علایم نیز جنبه تزیینی داشته و در بیشتر موارد قطارها در مقابل این علائم توقف نمی‌کنند و شاهد سردرگمی معلولان در مترو هسیتم. از این دست پروژه‌های تزئینی مناسب‌سازی در کشور کم نیست و شاهد هدررفت بیت‌المال بدون کوچک‌ترین کمک به معولان در جامعه هستیم.

**خبری از شعار نیست
معلولان علاوه‌بر اینکه از خدمات و امکانات شهری محروم هستند امکان سفر کردن نیز برای آن‌ها وجود ندارد. حتی اگر قصد یک گردش کوچک در پارک محله‌ای خود را داشته باشند، در همان ابتدای کار با موانعی مواجه می‌شوند که ترجیح می‌دهند به کنج خانه باز گردند. شعار سازمان جهانی گردشگری در دو سال گذشته «گردشگری برای همه» بود. شعاری که در آن به گردشگری معلولان و مناسب‌سازی اماکن فرهنگی تاریخی و گردشگری برای معلولان، توجه ویژه‌ شده بود.

شعاری که در آن زمان مسئولان مانورهای تبلیغاتی بسیاری روی آن انجام دادند اما این شعار نیز همچنان تا عمل فاصله بسیاری دارد. کشوری که تجربه جنگ‌ را داشته و بیماری‌های جسمی‌حرکتی دارد، باید برای مناسب‌سازی همه‌ اماکن برنامه‌ریزی کند که متاسفانه تاکنون این برنامه‌ریزی به‌‌صورت جدی انجام نشده است، این یک نقطه تاریک در فعالیت‌ مدیران است که نتوانسته اند محدودیت‌ها را رفع کنند. استفاده از فرصت‌های گردشگری، یک حق برابر اجتماعی است که باید معلولان نیز بتوانند از آن استفاده کنند اما در اماکن گردشگری این امکان وجود ندارد.

**کارشناسان معلول، کلید مناسب‌سازی
تجربه نشان داده است که مسئولان در مناسب‌سازی، عملکرد قابل قبولی نداشته‌اند. مناسب‌سازی در ایران با استاندارد جهانی فاصله بسیاری دارد. شاید عدم نظرخواهی از معلولان و نبود کارشناسان معلول در کنار مسئولان، مهم‌ترین دلیل شکست پروژه‌های مناسب‌سازی در کشور است. به‌جرات می‌توان گفت تنها یک معلول می‌داند که معلولان چه نیازهایی دارند و می‌تواند برای آن‌ها برنامه‌ریزی صحیح و کارآمدی داشته باشد. درحوزه گردشگری، مناسب‌سازی درچندین محور اساسی مانند خودروهای ویژه معلولان، استانداردسازی سرویس‌های بهداشتی بین‌راهی، ایجاد رمپ‌های مناسب برای فضاهای گردشگری مانند پارک، موزه، هتل و ... باید درنظر گرفته شود.

**اما قانون مناسب‌سازی چیست؟
این قانون شامل اصلاح محیط و تدارک وسایل حمل و نقل است؛ به‌‌گونه‌ای که افراد معلول قادر باشند تا آزادانه و بدون خطر در محیط پیرامون خود اعم از اماکن عمومی، معابر، محیط شهری و ساختمان‌های عمومی حرکت کنند و از تسهیلات محیطی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی با حفظ استقلال فردی لازم بهره‌مند شوند.ستاد هماهنگی و پیگیری مناسب‌سازی کشور به موجب ماده2 قانون حمایت از حقوق معلولان، آیین‌نامه‌ای را تصویب کرده است تا از طریق آن بتواند شرایطی را جهت بسترسازی مناسب وکاهش موانع مشارکت معلولان و حضورشان درجامعه ایجاد کند که آن‌ها نیز بتوانند از زندگی برابر با سایر شهروندان بهره‌مند شوند.

با استناد به ماده 2 قانون جامع حمایت از حقوق معلولین، تمامی وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و موسسات و شرکت‌های دولتی، نهادهای عمومی و انقلابی موظفند در طراحی، تولید و احداث ساختمان‌ها ، اماکن عمومی‌، معابر و وسایل خدماتی به‌گونه‌ای عمل کنند که امکان دسترسی و بهره‌مندی از آن‌ها برای معلولان همچون افراد عادی فراهم شود.