آینده شغلی؛ مهم‌ترین دغدغه دانش‌آموزان استثنایی
1 بهمن 1401
مدارس استثنایی سال‌های طولانی است که در کنار مدارس عادی فعالیت می‌کند و این دانش‌آموزان از دوره ابتدایی تا پایان متوسطه دوم مانند دانش‌آموزان عادی با کسب علم و مهارت در حوزه‌های مختلف از جمله مسابقات و جشنواره‌های ورزشی، فرهنگی، هنری و مهارتی موفقیت‌های بسیاری را بدست آورده‌اند.
سابقه آموزش کودکان با نیازهای ویژه در ایران تقریبا به صد سال گذشته برمی‌گردد که شخصی به نام ارنست کریستوفر اهل آلمان در شهر تبریز با جذب پنج دانش‌آموز در سال ۱۲۹۹ فعالیت‌ها در بخش آموزش و پرورش نابینایان را آغاز کرد. پس از این اقدام، مرحوم باغچه‌بان در شهر تبریز در سال۱۳۰۳ نخستین گام را برای تاسیس مدرسه ناشنوایان به منظور تعلیم و تربیت ناشنوایان برداشت و در نهایت آمـوزش و پرورش کودکـان کم توان ذهنی بـه شـکل آمـوزشگاهی هم از سـال ۱۳۲۹ در تـهران به صورت داوطلبانه و در بخش غیردولتی آغاز شد.
در سال ۱۳۴۷ دفتر آموزش کودکان و دانش آموزان استثنایی در آموزش و پرورش تشکیل و فعالیت رسمی این بخش در قالب مدارس استثنایی آغاز شد. ادامه فعالیت این مدارس، پس از انقلاب هم به این صورت بود که همه مدارس ناشنوایان استان تهران با عنوان مدارس باغچه‌بان، زیر پوشش اداری، مالی و آموزشی مجتمع آموزشی ناشنوایان باغچه‌بان قرار گرفت همچنین مجتمع نابینایان شهید محبی با بودجه مستقل، اداره مدارس نابینایان شهر تهران را به عهده گرفت. این دو مجتمع با تاسیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی در سال ۱۳۷۰ به فعالیت خود ادامه دادند.
از سوی دیگر بـا تصویب قانونی در مجلس شورای اسلامی، سـازمانی با عنـوان «سـازمان آمـوزش و پـرورش استثنایی» در سال ۱۳۷۰ تاسیس شد تا با ابعادی وسیع‌تر، اهداف و وظایف بیشتر، گروه‌های بیشتری از کودکان و دانش‌آموزان استثنایی را تحت پوشش قرار دهد.
در واقع اکنون ماموریت این سازمان، تاکید بر فراگیرسازی و تـوسعه آمـوزش بـرای همه و بـه رسمیـت شنـاختن حقـوق دانش‌آموزان معلول برای برخورداری از فرصت‌های آموزشی برابر با سایر کودکان در نظام آموزش همگانی است.
با توجه به فعالیت‌های سازمان آموزش و پرورش اسثتنایی در این دوران، اکنون حدود هزار و ۷۴۰ مدرسه استثنایی در کشور فعالیت دارد و حدود ۱۴۰ هزار دانش آموز استثنایی در هفت گروه نابینا، ناشنوا، جسمی حرکتی، کم توان ذهنی، اوتیسم و مشکلات ذهنی یادگیری تحصیل می‌کنند که از این میان بخشی از دانش‌آموزان در مدارس عادی به صورت فراگیر مشغول تحصیل هستند و ۲۰ تا ۲۱ هزار نفر آنها را دانش‌آموزان نابینا، ناشنوا و جسمی حرکتی تشکیل می‌دهند و حدود ۲۰ هزار دانش‌آموز دیگر را افراد دارای هوش عادی تشکیل می‌دهند.
براساس آمار موجود، حدود ۸۰ هزار دانش‌آموز در مدارس استثنایی داریم که ۲۰ هزار نفر از این تعداد از نظر ذهنی مشکل ندارند اما ۶۰ هزار نفر دیگر دارای کم توانی ذهنی هستند و در نظام آموزشی مدارس استثنایی با برنامه‌ریزی تحصیلی خاص، آموزش می‌بینند همچنین در طول این سال‌ها با توجه به ضرورت فراهم شدن شرایط و زمینه کار برای دانش‌آموزان استثنایی و تاثیرگذار بودن این نوجوانان در توسعه کشور، ۳۶ رشته کاردانش خاص را برای آنها در دوره متوسطه ایجاد شده تا با یادگیری مهارت بتوانند در جامعه فعالیت کنند.
این رشته‌ها متناسب با شرایط و استعدادهای این دانش‌آموزان و بسترسازی برای کسب مهارت‌های حرفه‌ای طراحی شده‌اند تا جوانان با نیازهای ویژه هم در بازار حال و آینده کشور نقش موثر ایفا کنند اما در این زمینه مشکل بیشتر این دانش‌آموزان فراتر از یادگیری مهارت است و به ایجاد فضای مناسب در بازار کار مربوط می‌شود.
اکنون بسیاری از دانش‌آموزان در مدارس تجهیزات لازم را از سرانه مدرسه و توسط کمک‌های خیرین دریافت می‌کنند و به درستی آموزش می‌بینند اما مشکل آنها به زمان بعد از فارغ التحصیلی در بازار کار مربوط می‌شود زیرا فروش محصولات تولید شده برای آنها دشوار است؛ در واقع دانش‌آموزان پس از خروج از آموزش و پرورش به حمایت نیاز دارند.
دوست دارم تابلوفرش‌هایم را بفروشم
آیسان دانش‌آموز کلاس دوازدهم رشته قالی‌بافی در مدارس استثنایی است که تاکنون توانسته چندین تابلو فرش ببافد و آثار خود را در نمایشگاه‌های مدرسه‌ای در معرض دید عموم قرار دهد.
وی که از دوره ابتدایی تا کلاس ششم در مدرسه ابتدایی عادی درس می‌خوانده و به دلیل سابقه تشنج در دوره کودکی به مدرسه استثنایی برای تحصیل رفته است، درباره دغدغه خود برای آینده به خبرنگار ایرنا گفت: «دوست دارم پس از پایان دوره مدرسه شغل داشته باشم و از مهارتم استفاده کنم.»
او ادامه داد: «وقتی بسیاری از افراد متوجه می‌شوند که دانش آموز مدرسه استثنایی هستیم، از دادن کار به من منصرف می‌شوند، دوست دارم که فرصتی در اختیارم قرار دهند تا تابلوهایی که بافته‌ام را بفروشم.»
آیسان گفت: «هدف گذاری کرده‌ام که در این رشته و مهارت قالی بافی پیشرفت کنم، دوست دارم یک غرفه داشته باشم یا جایی من را برای کار قبول کند.»
این دانش‌آموز درباره تامین تجهیزات در مدارس برای کار آنها گفت: «در مدرسه مشکلی نداشته‌ایم و هر وسیله‌ای که خواستیم و مورد نیاز بوده از طرف مدرسه و خیران برای ما تهیه شده، همینطور اینکه معلمان هم با صبر به ما آموزش می دهند؛ ما برای کار کردن به حمایت نیاز داریم.»
تولیداتم را تاکنون نفروخته‌ام
صبا دانش‌آموز پایه دوازدهم مدارس استثنایی در رشته خیاطی درباره شرایط و دغدغه‌های خود گفت: «در مدارس استثنایی راحت‌تر می‌توان درس خواند و یادگرفت، مشکل من در مدارس عادی این بود که موضوعات را دیرتر از سایر دانش‌آموزان یاد می‌گرفتم.»
او ادامه داد: «من در مدارس استثنایی با وجود معلمان خوب یاد گرفتم که چگونه خیاطی کنم و اکنون می‌توانم با مهارتم تولید کنم، در مدرسه مشکل آموزشی و تجهیزاتی نداشتیم و مدرسه همه ابزار برای یادگیری و تمرین را در اختیارمان گذاشته است.»
این دانش‌آموز گفت: «دوست دارم در دانشگاه رشته خیاطی را ادامه دهم و درآمد بدست بیارم، تاکنون نتوانستم چیزی بفروشم و دلم می‌خواهد خودم از مهارتم پول دربیاورم.»
*دوختن و فروختن مهم‌ترین دغدغه من است
مهسا دانش‌آموز دیگر است که در پایه دوازدهم رشته خیاطی تحصیل می‌کند، او مهم‌ترین دغدغه خود را دوختن و فروش تولیدات خود عنوان کرد و گفت: «مدرسه تجهیزات و وسایل مورد نیاز را همیشه برای ما تامین کرده است اما ما برای پیشرفت در زندگی به کمک و حمایت برای فروش تولیدات خود نیاز داریم.»
می خواهم از خیاطی و گلدوزی کسب درآمد کنم
سپیده دانش‌آموز کلاس دهم مدارس استثنایی در رشته خیاطی است، گفت: «من علاوه بر خیاطی و گلدوزی، در آشپزی و سفره‌آرایی هم مهارت دارم و مانند افراد عادی می‌توانم کار کنم.»
او ادامه داد: «دوست دارم بعد از گرفتن دیپلم، در رشته خیاطی و گلدوزی کار کنم و خرج خودم را دربیاورم. »
سپیده کسب درآمد را مهم‌ترین انگیزه خود برای یادگیری دانست و در این راستا گفت: «مدرسه ابزار و تجهیزات بسیاری در اختیار ما گذاشت تا یادبگیریم و در زندگی خود از مهارت خود برای کسب درآمد استفاده کنیم.»
مکانی برای فعالیت ما درنظرگرفته شود
فاطمه دانش‌آموزان پایه یازدهم در رشته آشپزی گفت: «مدرسه به نیازهای ما رسیدگی کرده است اما دغدغه اصلی من کارکردن است. دوست دارم که مکانی برای فعالیت ما در نظر گرفته شود و بتوانم از مهارتم استفاده کنم.»
امکانی برای فروش محصولات افراد با نیازهای ویژه ایجاد شود
بهناز بحرینی مدیر مجتمع آموزشی دانش آموزان استثنایی دخترانه شهید صیاد شیرازی درباره نیازهای دانش‌آموزان گفت: دانش‌آموزان از دوره ابتدایی تا پایان متوسطه دوم در مجتمع ما آموزش می‌بینند و در انواع رشته‌های کاردانش تحصیل می‌کنند.
وی افزود: تا جایی که بتوانیم تجهیزات و ابزار مورد نیاز آنها حتی برای تولید انبوه را از سرانه مدرسه یا کمک‌های خیران مهیا می‌کنیم.
این مدیر مدرسه درباره نقش خیران اضافه کرد: نقش خیران از صفر تا صد کار یعنی از شروع خرید لوازم و تجهیزات تا زمان فروش تولیدات دانش‌آموزان کمک می‌کنند. نمی‌گذاریم که دانش‌آموزی به دلیل مشکلات مالی از تحصیل محروم شود.
بحرینی یادآورشد: دانش آموزان مهارت را می‌آموزند و ما هم ابزار و تجهیزات را توسط سرانه مدرسه و کمک‌های خیران در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌دهیم اما بیشترین نیاز آنها، ایجاد بازار کار است.
وی افزود: دانش‌آموز تولیدات بسیاری دارند که بهتر است مکانی درنظر گرفته شود تا محصولات خود را عرضه کنند و بفروشند.
ایجاد تعاونی‌های آموزشگاهی خاص استثنایی، بستری برای آینده شغلی
حمید طریفی حسینی رئیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور درباره بازار کار و اشتغال برای دوران فارغ التحصیلی دانش‌آموزان استثنایی اظهار داشت: موضوع بازار کار و اشتغال موضوع پیچیده چند وجهی بین دستگاهی است.
وی افزود: آموزش و پرورش باید دانش‌آموز را واجد مهارت کند و شایستگی و صلاحیت‌های لازم برای حضور در بازار کار را به او بیاموزد، تلاش این است که کیفیت آموزش و کارآمدی آموزش را تضمین کنیم.
معاون وزیر آموزش و پرورش ادامه داد: در مورد فارغ التحصیلان و اشتغال آنها با دستگاه‌های همکار مانند سازمان بهزیستی، فنی و حرفه‌ای یا وزارت صمت تعاملات در بدنه دولت وجود دارد.
طریفی حسینی با بیان اینکه موضوع اشتغال و کار فارغ التحصیلان با نیازهای ویژه باید در قانون دیده شود، افزود: اکنون شهرداری‌ها غرفه‌هایی را در محوطه متروها در اختیار همکاران در آموزش و پرورش استثنایی قرار می‌دهند تا دانش‌آموزان محصولات خود را به نمایش بگذارند و تعامل و ارتباط در این خصوص وجود دارد و اگر دستاوردی داشته باشند، می‌توانند نمایش دهند.
وی اضافه کرد: همکاران در وزارت کار تعاملاتی انجام داده‌اند و پیش‌نویسی آماده شده که ما تعاونی‌های آموزشگاهی خاص مدارس استثنایی را ایجاد کنیم. توافقات اولیه شکل گرفته اما مشکلات حقوقی دارد.
معاون وزیر آموزش و پرورش ادامه داد: این مشکلات از این نظر است که دانش‌آموز اگر از چرخه تحصیل خارج شد در کار اقتصادی چه الزاماتی دارد. بسترسازی و زمینه سازی را انجام می‌دهیم که آینده آنها از نظر شغلی تامین شود.
منبع : ایرنا