آموختن از راه دور
20 مرداد 1395
در این گزارش که در شماره سه شنبه 19 مرداد 1395 خورشیدی به قلم زهرا سلیمانی منتشر شد، می خوانیم: قرن بیست و یکم، عصر ارتباطات یا جامعه اطلاعاتی لقب گرفته است. ارتباطات جدید، تمام عرصه ها و ساحت های زندگی فردی، خانوادگی، اجتماعی اعم از تربیت، سیاست و تولیدات صنعتی و کشاورزی، خدمات و امور روزمره زندگی را تحت تاثیر قرار می دهد. در اصل رویکرد محلی محور آموزش و تربیت را به رویکرد جهانی تبدیل می کند. آموزش و یادگیری الکترونیکی یکی از این دستاوردهای بشری است که دنیای ما را متحول کرده است.
اگر یادگیری الکترونیکی را به مجموعه فعالیت های آموزش اطلاق کنیم باید گفت با بهره مندی از ابزارهایی نظیر دستگاه های صوتی، تصویری، رایانه، شبکه های مجازی و... چهره آموزش در کشورها تغییر یافته است، آن گاه می پذیریم که توجه، تحقیق، سرمایه گذاری، برنامه ریزی و سیاستگذاری در راستای یادگیری الکترونیکی برای تمام دولت ها و ملت ها، امری اساسی، مهم و اجتناب ناپذیر است. آموزش از راه دور در قرن نوزدهم مطرح شد، در قرن بیستم گسترش یافت و در قرن بیست و یکم به اوج رسید.
آموزش از راه دور، آموزش و یادگیری برنامه ریزی شده ای است که در آن معمولا یادگیری و آموزش در محیط های جدا از هم صورت می گیرند. به همین دلیل آموزش از راه دور، به تکنولوژهای ارتباطی و نهادی برای طراحی و برنامه ریزی آموزش نیازمند است. آموزش از راه دور با یادگیری از راه دور تفاوت دارد.
یادگیری از راه دور فقط روی نیازهای دانش آموز برای ارتباط با آموزگار تمرکز می کند، در حالی که آموزش از راه دور باید شامل دو طرف ارتباط، یعنی معلم و دانش آموز باشد. اینکه در کجای این کره خاکی و با چه امکاناتی زندگی می کنید مهم نیست و دیگر مسائل کلیشه ای نمی تواند دلیلی برای بی سوادی یا کم سوادی افراد بازمانده از تحصیل تلقی شود.
ششم آذر 1375 شورای عالی انقلاب فرهنگی شکل گیری آموزش از راه دور را مصوب کرد و در نهایت التزام به اجرای آن از سال 1383 اتفاق افتاد. بنابراین مراکز آموزش از راه دور تاسیس و پس از آن به مدرسه تبدیل شدند.
در واقع آموزش از راه دور با اولویت پذیرش بازماندگان از تحصیل راه اندازی شده است. تقریبا با آغاز به کار مدارس آموزش از راه دور در سال 1383، سالانه حدود 240هزار نفر از خدمات این مدارس استفاده می کنند. در اصل این نوع مدارس یک فرصت طلایی است برای تمام افرادی که تحصیلات ابتدائی دارند. در ضمن این مدارس می تواند برای افراد متقاضی ادامه تحصیل در هر سن و شغلی مناسب باشد.
**ثبت نام در مراکز آموزش از راه دور
فراگیران مدارس آموزش از راه دور به دو دسته بزرگسالان (افراد بالای 18 سال) و لازم التعلیم تقسیم می شوند. لازم التعلیمی ها افرادی هستند که شرایط سنی برای تحصیل را دارند، اما به دلیل برخی موارد خاص که کمیسیون خاص آموزش و پرورش تشخیص می دهد، امکان ادامه تحصیل در مدارس عادی و روزانه را ندارند و باید از خدمات مدارس آموزش از راه دور استفاده کنند. برای مثال کودکان متاهل یا معلول جزو افراد لازم التعلیم محسوب می شوند. این دانش آموزان در آموزش از راه دور به شکل کتاب پایه و خدمات دیداری شنیداری از خدمات این مدارس بهره مند می شوند. شکل الکترونیکی هم برای بهره گیری از خدمات، بیشتر برای مدارس خارج از کشور استفاده می شود و باید بتوان از این ظرفیت برای مدارس داخل کشور نیز استفاده کرد.
در ضمن محتوای آموزشی تمام مدارس از یک مدل و الگو پیروی می کنند و همان دروسی که در مدارس عادی دولتی تدریس می شود، در این مدارس نیز لحاظ می شود، اما کتاب های این مدارس به نحوی طراحی شده است که فراگیر در 80 درصد موارد به معلم نیازی ندارد. در ضمن عدم محدودیت سنی برای ثبت نام در این مدارس امکان تحصیل را برای همگان مهیا کرده است.
**آموزش از راه دور در دیگر کشورها
در بیش از 60 کشور جهان از سیستم آموزش از راه دور استفاده می شود. در اصل انگیزه های مختلفی برای بهره گیری از این شیوه آموزشی وجود دارد. برای مثال در کشورهای فقیر آفریقا به علت فقدان امکانات و زیرساخت های آموزشی همچون کلاس درس و مدرسه، بعضا نبود نیروی متخصص و معلمان آموزش دیده سازمان یونیسف و خیریه های بزرگ دنیا در وهله اول به ساخت مدارس و کلاس درس پرداختند و همزمان با مطرح شدن سیستم آموزش از راه دور به دلیل مقرون به صرفه بودن و سرعت استقرار به ایجاد مدارس آموزش از راه دور روی آوردند.
در برخی از کشورهای وسیع با جمعیت پراکنده هم مدارس آموزش از راه دور مورد توجه قرار گرفت. کشورهای استرالیا، اندونزی، هند و آمریکا از جمله این کشورها هستند. در برخی دیگر از کشورها هم موانع فرهنگی همچون جنسیت، نژاد و مذهب مانع دستیابی افراد به حق تحصیل شده است که آموزش از راه دور توانسته این موانع را برطرف کند. برای مثال در برخی دیگر از نقاط دنیا همچون ژاپن با وجود مدارس حضوری، دانش آموزان می توانند به صورت انتخابی درس های خود را به صورت غیرحضوری در خانه، با استفاده از کمک والدین، کتاب های طراحی شده برای آموزش در منزل و استفاده از آموزش های آنلاین فرا گرفته و بعد از آن در سیستم ارزشیابی رسمی نهاد متولی آموزش میزان یادگیری دانش آموز سنجیده می شود و در صورت مطلوب نبودن میزان یادگیری، دانش آموز ملزم به یادگیری مجدد واحد درسی خواهد شد.
**شیوه های آموزش از راه دورچندان مشخص نیست
تکنولوژی های آموزشی هر قدر هم که پیشرفت کرده باشند، اما هیچ وقت نمی توانند جایگزین کلاس درس و محیط مدرسه و حضور معلم باشند. سیستم آموزش حضوری به دلیل کارکرد اجتماعی اش هیچ گاه منحل نخواهد داشت. یک کارشناس آموزش و پرورش درباره شیوه های آموزش از راه دور به «آرمان» می گوید: شیوه های آموزش از راه دور در داخل کشور با روش های متداول و مدرن در دیگر کشورها متفاوت است. در کشورهای پیشرفته با استفاده از تکنولوژی روز همچون اینترنت، تلفن همراه، فضای مجازی و... به فراگیران آموزش داده می شود. مسئولان امر نیز با استفاده از ظرفیت مدارس غیر دولتی آموزش مجازی را در اختیار متقاضیان قرار می دهند. در این شیوه فراگیران در دوره مورد نظر ثبت نام کرده و فقط برای امتحان به مدارس مراجعه می کنند.
محمدرضا نیک نژاد می افزاید: مسئولان به دلیل عدم رونق در مدارس غیردولتی مسئولیت اجرای آموزش از راه دور را بر عهده این مراکز قرار داده اند. این در حالی است که تاکنون مدارس غیر دولتی بازدهی چندانی نداشته اند، اما باز مسئولان خواستار حمایت از این مراکز هستند. برای مثال در حمایت از این مراکز شاهد خریداری صندلی های خالی در این مدارس و هدایت دانش آموزان از مدارس دولتی به سمت مدارس غیر دولتی هستیم. به گفته او تاکنون جزئیاتی درباره آموزش از راه دور از سوی مسئولان امر بیان نشده است و اطلاعاتمان فقط بر اساس اخبار منتشر شده در این زمینه است.
این کارشناس آموزش و پرورش در جواب به این سوال که هنوز در بسیاری از روستاها هیچ گونه امکانات ارتباطی همچون اینترنت وجود ندارد، در این شرایط چگونه می توان انتظار آموزش مناسب را داشت؟ تاکید می کند: در واقع در کشور ما آموزش از راه دور مطابق با استانداردهای روز موجود نیست. برای مثال در کشور استرالیا به دلیل پهنای جغرافیایی و فاصله شهرها و روستاها از یکدیگر دولت مقدماتی را فراهم کرده تا از طریق تلفن همراه و رایانه شخصی دانش آموزان بتوانند با معلم و ساختار اجتماعی در ارتباط باشند. در این شیوه معلمان به شکل روزانه موضوعات درسی را به دانش آموز، آموزش داده و در حین آموزش برای افراد آزمون های متعدد برگزار می کنند؛ در اصل این شیوه می تواند بازدهی مناسبی در علم آموزی و ارتقای بار علمی دانش آموزان داشته باشد.
نیک نژاد درباره آموزش های غیر حضوری می گوید: در این شیوه افرادی که سن تحصیل آنها گذشته باشد یا به هر دلیل امکان صرف وقت در کلاس ها را ندارند می توانند از آموزش های غیر حضور بهره مند شوند. بر اساس گزارش های منتشر شده از سوی مسئولان آموزشی کشور هم اکنون یک هزار مدرسه خشتی در کشور وجود دارد که تعداد قابل توجهی از آنها در سیستان و بلوچستان و دیگر استان ها در شرق کشور است.
این کارشناس آموزش و پرورش می افزاید: هنوز در کشور کلاس های حضوری از امکانات ویژه آموزشی برخوردار نیستند، با وجود این چطور می توان به بازدهی دوره های آموزشی امیدوار بود؟ در این شرایط هنوز در نهادهای آموزشی کشور مقوله آموزش از راه دور چندان شفاف مورد بررسی قرار نگرفته است. اکنون آموزش از راه دور در شرایطی لحاظ می شود که هنوز در مدارس کلانشهرهای کشور مقوله ای تحت عنوان هوشمندسازی مدارس چندان فراگیر نیست. روند هوشمندسازی مدارس به تازگی آغاز شده است و اگر راهبردها در مسیر هوشمندسازی مورد بررسی قرار گیرد به نسبت می توان گفت که در راستای هوشمندسازی اقدامات گوناگونی انجام شده است. این در حالی است که مساله هوشمندسازی در مدارس کشور محدود به تجهیز برخی کلاس ها به وسایل محدود همچون ویدئو پروژکتور و... است.
منبع : ایرنا