دیابت یکی از شایعترین بیماری‌های متابولیک مزمن و پیشرونده‌ای است که بر توانایی پانکراس جهت تولید انسولین و استفاده موثر از آن اثر مخربی دارد. این بیماری از علل عمده بیماری‌زایی، مرگ‌ومیر و هزینه‌های اقتصادی در سرتاسر جهان به شمار می‌آید. بیش از ۲۲۰ میلیون نفر در سراسر دنیا از بیماری دیابت رنج می‌برند. همچنین تخمین زده شده که تا سال ۲۰۵۰، جمعیت دیابتی‌ها در دنیا نسبت به سال ۲۰۰۰، تا ۱۶۵درصد افزایش خواهد یافت. که بیش از سه چهارم این بیماران در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند.
در ایالات متحده آمریکا نیز سالیانه ۷.۸ درصد مردم به این بیماری مبتلا می‌شوند که معادل ۶.۲۳ میلیون نفر جمعیت است. نکته قابل توجه دیگر این که در کشورهای در حال توسعه، اکثریت بالغین مبتلا به دیابت، بین سنین ۴۵ و ۶۵ سالگی هستند، در حالی که در کشورهای پیشرفته، اکثریت بالغین مبتلا به دیابت را جمعیت ۶۵ سال به بالا تشکیل می‌دهند.
در ایران سه تا پنج درصد از جمعیت مبتلا به دیابت هستند
در ایران نیز سه تا پنج درصد از جمعیت مبتلا به دیابت هستند و اکثر موارد ابتلا را دیابت نوع دو تشکیل می‌دهد و جمعیت شهر نشین در مقایسه با جمعیت روستایی آمار بالاتری را از نظر ابتلا به دیابت دارد. عوامـل ایـن افزایـش می‌توانـد بـه دلیـل تغییـر شـیوه زندگـی، شـیوع چاقـی و کاهـش میـزان فعالیـت بدنـی باشـد.
سازمان جهانی بهداشت، دیابت را یک اپیدمی نهفته اعلام کرده است
سازمان جهانی بهداشت (WHO) با توجه به آمار و روند رو به افزایش بیماری دیابت در جهان، آن را به عنوان یک اپیدمی نهفته اعلام کرد. متأسفانه این افزایش در کشورهای در حال توسعه از جمله کشور ما چشمگیرتر است. تقسیم بندی آن با علائم بالینی و سیر پیشرفت متفاوت است. تقسیم بندی آن به صورت وابسته به انسولین( نوع یک)، غیر وابسته به انسولین ( نوع دو) و دیابت حاملگی است. دیابت نوع ۲ شایعترین نوع دیابت در دنیاست و تقریبا ۹۰ درصد بیماران دیابتی را شامل می‌شود.
دیابت نوع اول یا دیابت وابسته به انسولین اغلب در کودکان و جوانان رخ می‌دهد
دیابت نوع اول یا دیابت وابسته به انسولین اغلب در کودکان و جوانان رخ می‌دهد. در این نوع دیابت سلول‌های بتای لوزالمعده که مسئول ساخت هورمون انسولین در بدن هستند. به طور کامل از بین رفته یا غیرفعال می‌شوند. جهت کنترل میزان قند خون به این بیماران باید تمام عمر انسولین تجویز شود. دیابت نوع دوم یا دیابت غیروابسته به انسولین ۲ اغلب در سنین بالا و بعد از سن ۴۰ سالگی رخ می‌دهد.
در این نوع دیابت غالباً میزان انسولین خون بیماران افزایش یافته که حاکی از کاهش حساسیت سلول‌های بدن به انسولین است. با توجه به آنکه اکثر مبتلایان به دیابت نوع دوم افراد چاق هستند ادعا شده است که چاقی عامل کاهش حساسیت سلول‌های بدن به انسولین است. کاهش وزن در این نوع بیماران موجب بهبود میزان قندخون در اکثر آن‌ها می‌شود. دیابت بارداری نیز به شرایطی اطلاق می‌گردد که سطح گلوکز خون در طی بارداری بالا رفته و علائم دیابت در خانم بارداری که قبلاً دیابت برایش تشخیص داده شده، دیده شود. از لحاظ اپیدمیولوژی، دیابت بارداری بیشتر همراه با دیابت نوع ۲ دیده می‌شود.
دیابت سبب بروز عوارض فوری یا دیررس بیماری می‌شود
دیابت تغییرات عمده‌ای در سیستم‌های بدن ایجاد می‌کند و سبب بروز عوارض فوری یا دیررس بیماری می‌شود، موجب ناتوانی، از کار افتادگی، هزینه‌های درمانی و مرگ و میر بالا است. این بیماری به عوارضی مثل عوارض قلبی عروقی، نفروپاتی، عصبی، جنسی و بیماری‌های ایسکمیک قلبی، پرفشاری خون، رتینوپاتی، نوروپاتی، کاتارکت و دیگر عوارض مانند عفونت‌هایی که در حین بیماری ایجاد می‌شوند، منجر می‌شود. دیابت به سبب عوارضش از عمده علل ناتوانی‌ها مثل کوری، نارسایی کلیه، ترومبوز عروق کرونر و غیره است. این بیماری پنجمین علت مرگ ترومبوز عروق کرونر و غیره است و اولین علت نارسایی مزمن کلیه، قطع پای غیرتروماتیک و نیز کوری در بسیاری از جوامع است. در جمعیت بزرگسالان بسیاری از کشورها علت اصلی نابینایی، نارسایی پیشرفته کلیه و قطع عضو است. بیماری‌های قلبی عروقی که از شایع ترین علت مرگ و میر در بسیاری از جوامع است از شایع ترین عوارض دیابت هستند.
از طرفی مصرف داروی انسولین بسیار پرمخاطره است، به این معنا که اگر مقدار داروی مصرفی، کمی بالاتر یا پایینتر از میزان مورد نیاز بدن تجویز شود حیات یا سلامتی بیمار با بروز اثرات بسیار مخرب و جدی، مورد تهدید قرار می‌گیرد. از جمله این مخاطرات می‌توان به عوارضی همچون هایپوگلیسمی (Hypoglycemia )یا کمبود قند خون که با بروز بیهوشی و در نهایت مرگ بیماران همراه است و عارضه هایپرگلیسمی (Hyperglycemia ) یا بالا بودن قندخون که به مرور زمان باعث تخریب و از دست رفتن بسیاری از ارگان‌های بدن از جمله چشم، کلیه، اعصاب و قلب و عروق می‌گردد، اشاره نمود. به طور مشخص در فرآیند انسولین درمانی به دلیل اثرگذاری عوامل بسیار زیاد داخلی و خارجی اعم از: درجه استرس، نوع رژیم غذایی، ورزش، کیفیت خواب، تغییرات وزن، وضعیت فیزیکی، ترشح هورمون‌های داخلی و سایر عوامل کشف شده و کشف نشده و پیچیدگی‌های زیاد در متابولیسم بدن، میزان نیاز به انسولین دائماً دستخوش تغییر بوده و کنترل قند خون با دشواری فراوان انجام می‌شود.
پیشگیری در سطوح مختلف می‌تواند از عوارض و بروز این بیماری کم کند، یکی از مهمترین راههای پیشگیری از دیابت، پیشگیری سطح اول است. در این نوع از پیشگیری فاکتورهای خطر این بیماری کنترل می‌شوند. لذا شناختن این عوامل می تواند در پیشگیری از این بیماری کمک شایانی کند. طبق مطالعات انجام شده، ژنتیک و چاقی مهمترین فاکتورهای خطر دیابت است.
به طور کلی از آنجایی که جهان با بیماری دیابت به عنوان یک بیماری مزمن و پیشرونده و به عنوان یک چالش جدی روبه رو است و نیز عوارض بلند مدت بیماری دیابت از مشکلات پزشکی محسوب می‌شود، هر مرکز دانشگاهی و درمانی لازم است از میزان وقوع این عوارض، نحوه کنترل قند خون و اثر این دو عامل بر یکدیگر مطلع باشد تا بتواند با برنامه ریزی و استفاده از روش‌های جدیدتر درمان و کنترل قندخون، وقوع این عوارض را تا حد امکان کاهش دهد. تحقیقات و گزارشات حاصل از مطالعات مختلف بیان کرده است که می‌توان با تغییر در سبک زندگی از دیابت نوع دوم با بهبود وضع تغذیه و کنترل وزن و انجام فعالیت‌های بدنی و تغییر در سبک زندگی کاسته شود
منابع:
*مقدسی، ح و دیگران. (۱۳۹۴). «بررسی روش‌های کنترل قند خون در بیماران دیابتی با استفاده از سیستم‌های تصمیم‌یار انسولین درمانی». مجله دانشگاه علوم پزشکی سبزوار. شماره ۷. صص: ۱۱۸۰- ۱۱۹۱.
*شاکری، م.ت و دیگران. (۱۳۹۵). «بررسی رابطه شاخص‌های تن‌سنجی با ابتلا به دیابت». مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد. شماره ۷ . صص: ۳۴۶-۳۴۳.
*حشمتی، ه و دیگران. (۱۳۹۲). «شیوع عوارض مزمن دیابت و برخی عوامل مرتبط آن در بیماران دیابتی نوع دو مراجعه کننده به مرکز دیابت شهرستان فریدونکنار». مجله دانشکده علوم پزشکی نیشابور. شماره ۱. صص: ۴۳-۳۶.
منبع: ایسنا